Đó là phát biểu của và Amina Mohammed trước các nước đại diện tại cuộc họp Đại hội đồng Môi trường Liên Hợp Quốc (UNEA-5) ở Nairobi (Kenya) đầu năm 2022 này để biểu quyết thông qua Nghị quyết “Chấm dứt rác thải nhựa: Hướng tới một công cụ ràng buộc pháp lý”. Nghị quyết được đưa ra trong bối cảnh cuộc khủng hoảng nhựa đang gia tăng.
Mới đây, vòng đàm phán đầu tiên của Liên Hợp Quốc về hiệp ước chống ô nhiễm nhựa toàn cầu sau sự kiện Nairobi lịch sử cũng đã được diễn ra và có hơn 2.000 đại biểu đến từ 160 nước đã họp tại thành phố ven biển Punta del Este của Uruguay từ ngày 28/11 đến 2/12. Trong vòng đầu tiên của 05 vòng đàm phán đã được lên kế hoạch của Ủy ban Đàm phán liên chính phủ (INC) thuộc Liên hợp quốc về ô nhiễm nhựa nhằm hướng đến việc thiết lập một hiệp ước ràng buộc pháp lý đầu tiên về ô nhiễm nhựa vào cuối năm 2024, các nước đã tham gia tranh luận sôi nổi và cũng có những ý kiến bất đồng về những vấn đề chính như có nên hạn chế sản xuất nhựa, loại bỏ dần các loại nhựa và hài hòa các quy tắc toàn cầu hay không.
Tại cuộc họp, Liên minh Tham vọng cao (High Ambition Coalition - HAC), bao gồm hơn 40 nước thuộc Liên minh châu Âu (EU) cho biết muốn xây dựng một hiệp ước dựa trên các quy định phải bắt buộc áp dụng trên toàn cầu, bao gồm cả hạn chế sản xuất nhựa. “Nếu không có khung pháp lý quốc tế chung, chúng ta sẽ không thể giải quyết thách thức ngày càng tăng về ô nhiễm nhựa trên toàn cầu”, đại diện của Thụy Sĩ - một thành viên của HAC, nhấn mạnh.
Tổng Thư ký Liên hợp quốc, ông Antonio Guterres đã bày tỏ ủng hộ lập trường của HAC. Ông cho rằng, nhựa là nhiên liệu hóa thạch ở một dạng khác và kêu gọi các quốc gia giải quyết vấn đề ô nhiễm và sản xuất nhựa. Ông cũng thúc giục các nước nhìn xa hơn về vấn đề lãng phí và dừng sử dụng nhựa.
Tuy nhiên, mong muốn trên của HAC lại trái ngược với các cam kết mang tính quốc gia được ủng hộ bởi các nước như Mỹ và Saudi Arabia. Hai nước này cho rằng, kế hoạch quốc gia cho phép các chính phủ ưu tiên nhiều nguồn lực và tập trung vào loại ô nhiễm nhựa nghiêm trọng nhất. Ông Matt Seaholm, Chủ tịch kiêm Giám đốc điều hành Hiệp hội ngành công nghiệp nhựa (Mỹ), nói: “Chúng tôi hy vọng INC sẽ đi đến kết luận giống chúng tôi, đó là tăng cường tái chế nhựa sẽ cung cấp giải pháp tốt nhất để giảm rác thải nhựa”.
Saudi Arabia hy vọng, Hiệp ước tập trung vào rác thải nhựa được xây dựng dựa trên cách tiếp cận từ dưới lên trên và dựa trên hoàn cảnh của từng quốc gia.
Ông Graham Forbes, lãnh đạo dự án nhựa toàn cầu của Tổ chức bảo vệ môi trường Hòa bình xanh (Greenpeace USA) nói: “Chúng ta không thể để các nước sản xuất dầu làm theo yêu cầu của các công ty dầu mỏ và hóa dầu lớn. Nó sẽ chi phối và làm chậm các cuộc thảo luận của hiệp ước này, đồng thời làm suy yếu những tham vọng của nó”. Ông nhấn mạnh rằng HAC phải thể hiện vai trò lãnh đạo bằng cách thúc đẩy các cuộc đàm phán và kêu gọi xây dựng nhiều biện pháp khả thi hơn để bảo vệ sức khỏe, khí hậu và cộng đồng khỏi cuộc khủng hoảng nhựa.
Ô nhiễm nhựa là một thách thức lớn với thế giới nói chung và từng quốc gia nói riêng. Theo thống kê, lượng rác thải nhựa quá cao gây ra gánh nặng với môi trường, đặc biệt với các quốc gia đang phát triển và có hệ thống quản lý chất thải rắn chưa hoàn thiện như Việt Nam. Tại Việt Nam, theo thống kê, trung bình mỗi năm, người Việt thải ra khoảng 1,8 triệu tấn rác thải nhựa, nằm trong số 20 quốc gia có lượng rác thải lớn nhất và cao hơn mức trung bình của thế giới. Các chuyên gia về môi trường cũng cho rằng nó chính là nguyên nhân chính đe dọa đến môi trường tự nhiên, sức khỏe con người và nền kinh tế của toàn cầu.
Một nghiên cứu của Chương trình Môi trường của Liên hợp quốc (UNEP) chỉ ra rằng hơn 14 triệu tấn nhựa xâm nhập và gây hại cho hệ sinh thái thủy sinh hàng năm, đồng thời phát thải khí nhà kính liên quan đến nhựa dự kiến sẽ chiếm 15% tổng lượng khí thải cho phép vào năm 2050. Đối với ô nhiễm nhựa, quá trình sản xuất và việc tiếp xúc với nhựa sẽ gây hại cho sức khỏe con người, có khả năng ảnh hưởng đến khả năng sinh sản, nội tiết tố, hoạt động trao đổi chất và thần kinh. Trong khi đốt rác nhựa ngoài trời gây ô nhiễm không khí nghiêm trọng. Đến năm 2050, lượng khí thải gây hiệu ứng nhà kính liên quan đến sản xuất, sử dụng và thải bỏ nhựa sẽ lên tới 15% lượng khí thải cho phép, nó như một phần của mục tiêu hạn chế sự nóng lên toàn cầu của hành tinh ở mức 1,5 độ C.
