Kết quả này có được từ công trình khoa học điều tra cắt ngang khảo sát tình hình miễn dịch cộng đồng của người dân TP đối với vi rút SARS-CoV-2 do Trung tâm Kiểm soát bệnh tật TP.HCM (HCDC) phối hợp với Bệnh viện Bệnh nhiệt đới và Đơn vị nghiên cứu lâm sàng Đại học Oxford (OUCRU) thực hiện vào tháng 9.
Công trình khoa học điều tra này do Sở Y tế TP.HCM đặt hàng, để đánh giá mức độ miễn dịch cộng đồng của người dân TP sau giai đoạn TP trở thành tâm dịch COVID-19 khốc liệt nhất và nhất là sau giai đoạn cả TP đã nỗ lực triển khai hoạt động tiêm vắc xin COVID-19 cho người dân TP.
Kết quả điều tra biết được tỉ lệ người dân có miễn dịch chống lại vi rút SARS-CoV-2 (do đã mắc bệnh hoặc do đã tiêm vắc xin) có ý nghĩa rất quan trọng, là cơ sở khoa học để thuyết phục người dân phải tiêm vắc xin nếu tỉ lệ có kháng thể chưa cao.
Đây cũng là cơ sở khoa học để kêu gọi người dân tiêm nhắc lại theo đúng quy định để duy trì khả năng miễn dịch nếu tỉ lệ có kháng thể tại thời điểm khảo sát đã ở mức bảo vệ cộng đồng.
Vào tháng 9-2022, nhóm nghiên cứu đã chọn mẫu ngẫu nhiên có bảo đảm tính đại diện cao về độ tuổi (từ 0 đến trên 70 tuổi), giới tính và các khu vực địa lý khác nhau trên địa bàn TP.HCM. 839 người đã được chọn ngẫu nhiên ở mọi độ tuổi (từ 0 đến trên 70 tuổi), giới tính và các khu vực địa lý khác nhau trên địa bàn thành phố. Các nhà nghiên cứu thu thập mẫu huyết thanh của họ để đo các kháng thể kháng protein N nhằm đánh giá tỷ lệ người từng nhiễm nCoV và tỷ lệ có kháng thể kháng protein S để đánh giá người đã có kháng thể phòng ngừa, bảo vệ do được chủng ngừa hoặc nhiễm bệnh trước đó.
Kết quả ghi nhận 88,2% mẫu thu nhận có kháng thể kháng protein N, 98,7% người dân có kháng thể kháng protein S từ nhiễm tự nhiên hoặc đã tiêm vaccine. Đây là con số được Sở Y tế đánh giá thể hiện tình hình chung tại TP HCM.
Trong đó, kháng thể kháng protein N là kháng thể chỉ xuất hiện từ việc nhiễm Covid-19 tự nhiên hoặc sau khi tiêm vaccine bất hoạt Sinopharm. Tuy nhiên, vaccine Sinopharm được sử dụng rất hạn chế tại thành phố và không được sử dụng ở nhóm dưới 18 tuổi. Tỷ lệ dương tính với kháng thể này ở các nhóm tuổi khác nhau trong nhóm nghiên cứu phân bố khá tương đồng. Kết quả này cũng tương đồng kết quả nghiên cứu đánh giá đáp ứng miễn dịch ở nhân viên y tế Bệnh viện Bệnh Nhiệt đới TP HCM (có 371 trong tổng số 400 nhân viên được khảo sát đã từng nhiễm nCoV, chiếm tỷ lệ 93%).
Từ đây, nhóm nghiên cứu kết luận tính đến tháng 9 có 88% người dân TP HCM đã từng nhiễm nCoV. Dựa vào tình hình dịch tễ chung của thành phố và thời điểm mở cửa trường học là sau Tết Nhâm Dần (tháng 3), cùng lúc với sự xuất hiện của biến chủng Omicron, Sở Y tế nhận định làn sóng Omicron là tác nhân chính của việc nhiễm tự nhiên ở người dân trên địa bàn.
Về kháng thể kháng protein S (từ nhiễm tự nhiên hoặc do tiêm vaccine), tỷ lệ dương tính cũng khá tương đồng ở tất cả địa bàn được khảo sát. Phần lớn người dân có kháng thể cho biết độ phủ của vaccine cũng như vai trò của nhiễm tự nhiên trong việc tạo kháng thể kháng nCoV trong cộng đồng.
Chỉ còn một tỷ lệ rất nhỏ (1,3%) người dân không có kháng thể kháng protein S (nồng độ kháng thể ở mức dưới ngưỡng phát hiện của kỹ thuật xét nghiệm). Tuy nhiên, điều này không đồng nghĩa việc họ không được bảo vệ trước nCoV vì đợt khảo sát này không đánh giá đáp ứng miễn dịch tế bào. Nếu đã có đáp ứng miễn dịch tế bào thì ngay sau khi virus xâm nhập vào cơ thể, các tế bào Lympho B nhớ sẽ kích hoạt lập tức và sản xuất ra kháng thể, đồng thời các tế bào Lympho T cũng kích hoạt và tiêu diệt virus.
Nhân viên y tế tại TP HCM tiêm vaccine Covid-19 cho học sinh, năm 2021. Ảnh: VnExpress
"Phân tích nồng độ kháng thể kháng protein S ở nhóm tuổi 12 trở xuống, cho thấy nhóm này có xu hướng thấp hơn so với các nhóm tuổi còn lại", ông Thượng chia sẻ. Điều này phù hợp với thực tế về độ phủ vaccine ở nhóm này thấp hơn so với các nhóm tuổi còn lại. Tuy nhiên, mức ngưỡng nồng độ kháng thể dương tính là bao nhiêu thì bảo đảm đạt mức độ bảo vệ trước biến chủng Omicron, các nhà khoa học trên thế giới vẫn đang tìm hiểu, chưa có đủ cơ sở khoa học để xác định.
Nhóm nghiên cứu tiếp tục khảo sát diễn tiến huyết thanh học cộng đồng trong tháng 12 và mối liên quan giữa dữ liệu về kháng thể với mức độ nặng của bệnh theo các nhóm tuổi, để có thể xem xét đánh giá thêm mức độ hiệu quả của miễn dịch cộng đồng đối với nCoV.
Từ kết quả khảo sát này, ngành y tế kêu gọi người dân thành phố có trách nhiệm bảo vệ và duy trì miễn dịch cộng đồng đối với Covd-19 bằng cách cho người thân và trẻ em (từ 5 tuổi trở lên) đi tiêm vaccine nếu chưa tiêm, và tiêm nhắc lại, tiêm bổ sung đúng theo quy định.
Vũ Hạnh (T/h)
