Tháng 2/2022 vừa qua, chị H.T (28 tuổi), sinh con lần thứ 2 được 2 tháng và bị trầm cảm sau sinh. Chị T. đến Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương để nhờ sự hỗ trợ tâm lý của các y bác sĩ vì lo sợ bản thân mình không kiểm soát được hành vi và có thể hại con.
TS.BS Trần Thị Hồng Thu, Phó Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương chia sẻ, bệnh nhân H.T khi tới bệnh viện với tâm lý lo sợ sẽ lại ghét đứa con thứ 2 như đứa con đầu. Được biết, sau khi sinh con đầu lòng, chị T. ròng rã thức đêm vì con khóc. “Trong đầu, tôi lúc nào cũng văng vẳng tiếng khóc của con và không muốn nghe tiếng khóc ấy. Tôi muốn kết thúc cuộc sống của con vào một lần khi cho con bú. Tôi dùng chính bầu vú của mình để làm ngạt con”- chị H.T chia sẻ với BS Thu.
BS Thu cũng cho biết, may mắn hành vi của chị T. chưa để lại hậu quả. Điều đáng nói khi BS Thu thông báo tình trạng bệnh của chị H.T rất nặng nhưng chồng chị không tin vợ mình bị trầm cảm và không tin chị có ý định sát hại con. Người chồng khẳng định vợ mình hoàn toàn bình thường, nhất quyết không cho vợ nằm viện.
TS.BS Trần Thị Hồng Thu, Phó Giám đốc Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương thăm khám cho bệnh nhân trầm cảm sau sinh.
Một sự việc đau lòng mới xảy ra vào tháng 8/2022, chị D (27 tuổi, tỉnh Hà Giang) và con chị D ( 3 tháng tuổi) được người nhà đưa vào Bệnh viện Bắc Quang (Hà Giang) trong tình trạng lơ mơ, vã mồ hôi, chân tay lạnh, hơi thở nồng nặc mùi thuốc diệt cỏ. Thông tin từ gia đình cho biết, sau khi sinh con được 3 tháng, chị D. có nhiều dấu hiệu trầm cảm, thay đổi tính cách và không nói chuyện với mọi người. Trong lúc gia đình không chú ý, chị D. đã cho con nhỏ 3 tháng tuổi và chính bản thân mình uống thuốc diệt cỏ, diệt nấm để kết thúc cuộc đời.
Các nghiên cứu tại một số bệnh viện phụ sản trong nước cho thấy, có đến 33% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh. Bệnh có thể khởi phát bất kỳ thời điểm nào trong vòng 1 năm đầu sau sinh. Đáng nói, 50% phụ nữ bị trầm cảm sau sinh không được chẩn đoán bởi chuyên gia y tế.
Viện Nghiên cứu Sức khoẻ Tâm thần (Bệnh viện Bạch Mai) cho biết, số bệnh nhân trầm cảm sau sinh đến khám chiếm khoảng 20-30% tổng số ca mỗi ngày. Còn tại Bệnh viện Tâm thần Ban ngày Mai Hương số bệnh nhân trầm cảm sau sinh đến khám và gọi tới tư vấn trong năm 2021 tăng lên khoảng 20% so với những năm trước.
Theo TS.BS Trần Thị Hồng Thu, tất cả phụ nữ đều có nguy cơ mắc trầm cảm sau sinh đặc biệt ở những người có nguy cơ cao (đã từng bị trầm cảm, gia đình có người trầm cảm hoặc gặp vấn đề tâm lý khác v.v…). Đáng chú ý, trầm cảm sau sinh có tỷ lệ tái phát cao từ 25-68%. Đặc biệt, có tới 20% các bà mẹ bị trầm cảm sau sinh cần phải can thiệp chuyên môn, nếu không có thể dẫn tới nhiều trường hợp đáng tiếc, đau lòng.
Theo BS Thu, có nhiều nguyên nhân khiến phụ nữ trầm cảm sau sinh như: thay đổi nội tiết, thay đổi hooc moon thay đổi về tâm lí, xã hội…. Tuy nhiên, có đến 122 nghiên cứu trên thế giới đã chứng minh tình trạng con quấy khóc đêm có liên hệ mật thiết với tình trạng trầm cảm của người mẹ.
“Trẻ quấy khóc đêm khiến phụ nữ căng thẳng nhiều hơn, là yếu tố thúc đẩy việc trầm cảm sau sinh bởi sau sinh, cơ thể người mẹ đã phải đối mặt với việc nồng độ estrogen và progesterone giảm mạnh đột ngột, khiến các bà mẹ nhạy cảm, dễ buồn phiền nhưng lại không được nghỉ ngơi. Bên cạnh đó là những áp lực khi chăm sóc con và việc không được chia sẻ việc chăm sóc trẻ khiến bà mẹ không được ngủ đủ, mệt mỏi kéo dài dẫn tới cơ thể suy nhược, rối loạn tâm trạng, trầm cảm”- BS Thu cho biết.
Theo TS.BS Trần Thị Hồng Thu, trầm cảm sau sinh kéo dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của cả mẹ và con, thậm chí người mẹ có thể tự hại bản thân hoặc hại con mình.
BS Thu cũng cho biết, trầm cảm sau sinh kéo dài sẽ ảnh hưởng nghiêm trọng đến sức khỏe thể chất lẫn tinh thần của cả mẹ và con, thậm chí người mẹ có thể tự hại bản thân hoặc hại con mình. Mẹ bị trầm cảm có khả năng cho bé ngừng bú sớm. Do đó trẻ dễ bị mắc các bệnh về tiêu chảy, truyền nhiễm. Việc trẻ quấy khóc đêm kéo dài sẽ khiến trẻ phải đối mặt với nguy cơ thấp còi, ảnh hưởng tới hệ miễn dịch và trí tuệ.
Khắc phục con quấy khóc đêm, hạn chế trầm cảm sau sinh
BS. Châu Tố Uyên, Bệnh viện Nhi đồng 1 (TP.HCM) cho biết, giấc ngủ đặc biệt quan trọng đối với trẻ em vì nó ảnh hưởng trực tiếp đến sự phát triển tinh thần và thể chất. Trẻ sơ sinh dành tới 70% thời gian để ngủ và cần ngủ tổng cộng 10- 21 giờ/ngày. Trong giấc ngủ sâu, nồng độ hormone tăng trưởng tăng gấp 10 lần so với mức thông thường. Đồng thời giấc ngủ của trẻ sẽ củng cố bộ nhớ về vận động và củng cố bộ nhớ về thị giác, cũng như tăng sự dẻo của khớp thần kinh, nhờ vậy, giấc ngủ sâu sẽ giúp trẻ phát triển trí não, củng cố trí nhớ.
Nếu giấc ngủ không đủ cả về thời lượng và chất lượng, trẻ có thể sẽ phải đối mặt với nguy cơ chậm phát triển chiều cao, làm giảm khả năng ghi nhớ, tập trung và ảnh hưởng đến chỉ số IQ, hệ miễn dịch, tinh thần của trẻ nhỏ.
Điều đáng nói là trẻ có thể khóc vì nhiều lý do như chưa quen với môi trường ngoài bụng mẹ, do có những cơn co thắt nhu động ruột, do bất an về tinh thần… Tuy nhiên nhiều mẹ cứ khi thấy bé khóc là cho bú, không cần biết trẻ khóc vì lý do gì. Nên khi mẹ ép trẻ bú sẽ không giải quyết được nhu cầu của trẻ khiến trẻ càng khóc lớn và mẹ càng mệt mỏi, mất ngủ, stress hơn.
Theo BS. Uyên, việc ưu tiên khắc phục vấn đề con quấy khóc đêm cũng là một biện pháp hạn chế tình trạng trầm cảm sau sinh cho bà mẹ.
“Nên cho bé nghe nhạc thư giãn, massage cho bé hoặc có thể dùng một số loại thảo dược thuần thực vật an toàn và lành tính giúp bé ngủ ngon như: lá tía tô đất, hoa đoạn lá bạc, hoa lạc tiên tây giúp cho trẻ an dịu tiêu hoá và tinh thần, giúp bé đi vào giấc ngủ nhanh, tăng thời gian ngủ sâu giấc hơn. Nếu thấy trẻ quấy khóc nhiều và kèm theo các biểu hiện bất thường như tím tái, khó thở…, gia đình nên đưa trẻ tới gặp bác sĩ, kiểm tra sức khỏe cho trẻ”- BS Uyên cho biết.
Theo các chuyên gia tâm lý, người mẹ cần ngủ đủ giấc và dành thời gian chăm sóc bản thân, cần có những bài tập phù hợp giúp lấy lại được vóc dáng, sự tự tin. Sau sinh, phụ nữ cũng cần bước ra bên ngoài, hít thở không khí, tương tác với thế giới xung quanh để không bị tù túng trong 4 bức tường. Bên cạnh đó, gia đình cần chia sẻ, chăm sóc em bé cùng bà mẹ. Nếu thấy người mẹ có dấu hiệu trầm cảm (mệt mỏi, buồn phiền, chán ăn, mất ngủ) thì cần được khám sớm tại các chuyên khoa tâm lý hoặc sức khỏe tâm thần.
