Với mục tiêu không để tồn tại của mùa lễ hội trước tái diễn trong năm nay, nhiều vấn đề nóng của mùa Lễ hội 2017 được mổ xẻ nguyên nhân và tìm giải pháp.
Hội nghị có sự tham gia của lãnh đạo các Sở VHTT, VHTTDL các tỉnh, thành trực thuộc Trung ương, các Cục, Vụ chức năng của Bộ VHTTDL. Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy chủ trì Hội nghị.
Nhiều tiến bộ vượt bậc
Theo báo cáo của Bộ VHTTDL, năm 2017, công tác quản lý, tổ chức lễ hội trong cả nước đã có nhiều chuyển biến tích cực, từng bước đi vào nề nếp. Phần lớn các lễ hội đều được diễn ra trong trong không khí linh thiêng trang trọng, an toàn, lành mạnh, tiết kiệm với nhiều hoạt động văn hóa, thể thao, các trò chơi dân gian, đáp ứng nhu cầu sinh hoạt văn hóa tâm linh, đồng thời thu hút đông đảo nhân dân và du khách tham gia.
Việc tổ chức lễ hội đã tuân thủ nghiêm các văn bản chỉ đạo của Trung ương và địa phương. Các địa phương đã thành lập Ban tổ chức lễ hội với sự tham gia của các ban, ngành, đoàn thể và tổ chức chính trị xã hội để trực tiếp quản lý các hoạt động trong thời gian lễ hội diễn ra; chủ động xây dựng kế hoạch và chương trình lễ hội để phân công nhiệm vụ cho các thành viên Ban Tổ chức; thông qua tổ chức lễ hội, hệ thống di tích, công tác bảo vệ và phát huy giá trị di tích thực hiện tốt. Các hoạt động lễ hội diễn ra trang trọng, an toàn, tiết kiệm, cùng nhiều hoạt động văn hóa, thể thao và các trò chơi dân gian sôi nổi thu hút đông đảo nhân dân và du khách tham gia.
Các biểu hiện thương mại hóa lễ hội, lợi dụng lễ hội để trục lợi đã giảm như: Lễ hội đền Trần Thái Bình không tổ chức lễ phát ấn như mùa lễ hội trước; tỉnh Sơn La, Lào Cai không cấp phép và không có lễ hội chọi trâu tổ chức trên địa bàn tỉnh...
Các lễ hội có tập tục mang yếu tố bạo lực, không phù hợp với xu thế thời đại đã chuyển đổi hình thức thực hành nghi lễ như: Lễ hội Ném Thượng (Bắc Ninh) năm thứ hai không tổ chức chém lợn giữa sân đình; Hội Phết đình Đông Lai, xã Bàn Giản (Vĩnh Phúc) diễn ra an toàn không có nội dung tổ chức cướp phết mà chỉ thực hành trình diễn nghi lễ; Hội Phết Hiền Quan (Tam Nông, Phú Thọ) đã thay đổi hình thức tổ chức mới, chia đội và giới hạn khu vực chơi đảm bảo cho hoạt động lễ hội diễn ra an toàn; Lễ hội Cầu Trâu xã Hương Nha (Phú Thọ) đã không tổ chức nghi thức đập đầu trâu mà thay bằng nghi thức thực hành trình diễn; Lễ hội Đông Cuông (xã Thanh Khương, Văn Yên, Yên Bái) bỏ tục treo cổ trâu; 90 làng Cơ Tu huyện Tây Giang tỉnh Quảng Nam bỏ tục đâm Trâu....
Ngành Văn hóa, Thể thao và Du lịch và chính quyền các địa phương đã quan tâm tới công tác cơ sở hạ tầng, mở rộng khu vực đón tiếp, nơi trông giữ phương tiện giao thông, xây dựng công trình vệ sinh công cộng hợp chuẩn, bố trí lực lượng thu gom, công bố số điện thoại đường dây nóng tiếp nhận ý kiến của nhân dân; vận động nhân dân và du khách thực hiện nếp sống văn minh khi tham gia lễ hội, hạn chế thắp hương, đốt đồ mã...Cắt cử người thu gom hương, tiền giọt dầu, đồ lễ, rác thải, đảm bảo an toàn phòng chống cháy nổ, bảo vệ cảnh quan môi trường, giữ gìn sự trang nghiêm của di tích, lễ hội.
Các hoạt động kinh doanh, dịch vụ hàng hóa được bố trí khoa học, hợp lý, xa khu vực di tích. Trước mùa lễ hội, các địa phương đều tổ chức quán triệt, yêu cầu các điểm kinh doanh ăn uống phải ký cam kết đảm bảo vệ sinh an toàn thực phẩm, vệ sinh môi trường, không tăng giá, ép giá du khách, không bày bán thịt động vật hoang dã. Không để các hiện tượng mê tín dị đoan, xem bói, xóc thẻ, đổi tiền mệnh giá nhỏ hưởng chênh lệch, “chặt chém” trông giữ xe diễn ra tại di tích và lễ hội.
Công tác đảm bảo an ninh trật tự, phòng cháy, chữa cháy, vệ sinh môi trường, vệ sinh an toàn thực phẩm tại các khu di tích và lễ hội được đảm bảo. Các ban quản lý di tích đầu tư xây dựng kế hoạch, lắp đặt camera theo dõi, giá cả hàng hóa dịch vụ được các cơ sở kinh doanh niêm yết, bán đúng giá theo quy định. Công tác tuyên truyền, tập huấn về bảo vệ môi trường cho các tổ chức, hộ gia đình, cá nhân hoạt động kinh doanh phục vụ du lịch được tổ chức hàng năm tại hầu hết các địa phương, nhiều địa phương đã làm tốt như: Hà Nội, Hải Dương, Nam Định, Quảng Ninh...
Công tác bảo vệ môi trường tại các di tích được chú trọng, thu gom, vận chuyển hoặc xử lý rác thải kịp thời. Các nhà vệ sinh công cộng lưu động được bố trí hợp lý. Hầu hết các di tích có đông du khách tham quan vào dịp đầu xuân đã xây dựng nhà vệ sinh; trong đó một số di tích lớn như Yên Tử, Đền Cửa Ông, Tràng An, Chùa Hương có nhà vệ sinh đã đạt chuẩn theo quy định.
Kiên quyết trong xử lý sai phạm
Tại Hội nghị, các địa phương cũng đã nêu lên những bất cập còn tồn tại và các giải pháp để tổ chức lễ hội sao cho đảm bảo an toàn, văn minh.
Như với Đền Trần, Nam Định, sau nhiều năm, công tác quản lý và tổ chức lễ hội đã có nhiều chuyển biến, trong đó, đặc biệt là việc thực hiện đề án phát ấn theo phương thức mới, hạn chế được tình trạng chen lấn, xô đẩy trong đêm khai ấn. Tuy nhiên, vẫn còn tình trạng ném tiền vào kiệu ấn, cướp lộc trên ban thờ trong đêm khai ấn. Việc này, theo Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy, Nam Định cần kiên quyết trong việc chấn chỉnh hiện tượng này. “BTC lễ hội có tuyên truyền để hạn chế được việc ném tiền vào kiệu và cướp lộc trên ban thờ không? Đây là hai hành vi vô cùng phản cảm tại Lễ hội Đền Trần. Bộ VHTTDL đề nghị địa phương có giải pháp xử lý kiên quyết. Chúng ta có đầy đủ tư liệu có hình ảnh cướp lộc, ném tiền nhưng đã xử lý vi phạm được chưa? Ở đây, địa phương chưa kiên quyết trong thực hiện”- Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy nhận định.
Thực tế chứng minh, ở đâu có sự vào cuộc tích cực và kiên quyết của chính quyền địa phương thì ở đó, công tác quản lý và tổ chức lễ hội đạt hiệu quả cao. Như với Yên Bái, trước năm 2017, cả tỉnh Yên Bái có 8 Lễ hội chọi trâu. Tuy nhiên, từ năm 2017, có chỉ đạo của Bộ VHTTDL, lãnh đạo Sở VHTTDL Yên Bái tích cực vận động nhân dân, giải thích để người dân hiểu và thay đổi cách thức thực hành các lễ hội có tính phản cảm như treo trâu (ở Đông Cuông) và đã có 7 địa phương bỏ tổ chức chọi trâu trong năm 2017. Theo bà Lê Thị Thanh Bình- Giám đốc Sở VHTTDL Yên Bái, trong năm 2018, Yên Bái cam kết sẽ không còn địa phương nào tổ chức Lễ hội chọi trâu.
Tương tự chọi trâu, các Lễ hội cướp Phết là một trong những vấn đề được dư luận cho rằng còn phản cảm. Như Lễ hội cướp Phết Hiền Quan (Phú Thọ), cướp Phết (Bản Giản, Vĩnh Phúc), hay cướp hoa tre ở Hội Gióng (Sóc Sơn, Hà Nội). Theo nhiều đại biểu, cần hạn chế để xảy ra tình trạng “cướp”. “Cướp” trong các lễ hội của ông cha ta thời xưa là “cướp” có văn hóa, nói là “cướp” nhưng người trẻ nhường người già, đàn ông nhường phụ nữ... Ngày nay, “cướp” là đè nhau, chen lấn, xô đẩy, giành giật phản cảm. Năm nay, các địa phương cam kết tìm giải pháp hạn chế những hành vi này. Như Lễ hội Đề Sóc, thay đổi nghi thức cướp hoa tre. “BTC sẽ tán lộc cho mọi người sau khi thực hiện nghi lễ. Đảm bảo giữ được văn hóa và đảm bảo không phản cảm”- ông Tô Văn Động- Giám đốc Sở VHTT Hà Nội cho biết.
Đánh giá cao sự chủ động vào cuộc của nhiều địa phương trong công tác quản lý, tổ chức lễ hội trong năm 2017, Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy đề nghị, trong mùa Lễ hội 2018, cần quan tâm giải quyết tốt một số giải pháp trọng tâm. Trong đó, quan trọng nhất là tuyên truyền để nâng cao nhận thức của người dân tham gia lễ hội, khơi dậy giá trị nhân văn, hướng thiện, không chạy theo lợi ích vật chất ở lễ hội. Giải pháp thứ hai là làm tốt công tác phân công, phân cấp quản lý lễ hội. Thứ trưởng cho rằng, phải có cơ quan chịu trách nhiệm chính trong công tác quản lý và tổ chức lễ hội, tránh tư tưởng đùn đẩy. Thứ ba là Tăng cường sự phối hợp giữa các cơ quan chức năng. Với công tác quản lý và tổ chức lễ hội, chỉ có sự vào cuộc tích cực của các cơ quan chức năng như công an, y tế... thì mới có thể đảm bảo để lễ hội diễn ra an toàn, lành mạnh. Thứ trưởng Trịnh Thị Thủy cũng nêu giải pháp thứ tư là tăng cường kiểm tra, giám sát, chỉ đạo từ các cơ quan chức năng, các cấp quản lý, để kịp thời giải quyết những vấn đề còn tồn tại, bức xúc.
Cuối cùng, Thứ trưởng cho rằng, công tác truyền thông của các cơ quan thông tấn, báo chí, truyền thông là vô cùng quan trọng. Tuy nhiên, trong năm 2018, đề nghị các cơ quan truyền thông, báo chí vào cuộc một cách kịp thời, chính xác, trung thực, khách quan.
