Nhiều năm nay, tình trạng vi phạm bản quyền, sử dụng sai mục đích và tùy tiện biểu tượng Chữ thập đỏ (CTĐ) đã gây ảnh hưởng lớn đến uy tín, hình ảnh và vị thế của Hội CTĐ cũng như ý nghĩa của hoạt động xã hội nhân đạo. Điều này đòi hỏi cần áp dụng các biện pháp, ban hành các quy định cần thiết, hoàn chỉnh để ngăn chặn.
Ghi nhận của PV cho thấy, tại các bệnh viện, trạm y tế, phòng cấp cứu, trên bảng hiệu phòng khám, hiệu thuốc, xe cứu thương…; trên các phương tiện thông tin đại chúng (chuyên mục quảng cáo, các chương trình chăm sóc sức khỏe) đang lạm dụng biểu tượng CTĐ.
Biểu tượng Chữ thập đỏ đang bị nhiều lĩnh vực của ngành y tế sử dụng tràn lan.
Việc sử dụng sai biểu tượng Chữ thập đỏ không những sai về bản chất, quy định của luật mà một số cá nhân, tổ chức còn sử dụng biểu tượng này để nhằm mục đích trục lợi bằng cách mạo danh hội, cán bộ hội vận động quyên góp, bán hàng từ thiện...
Khi PV đặt câu hỏi, vì sao không dùng biểu tượng của ngành Y tế mà lại sử dụng biểu tượng CTĐ để in trên bảng hiệu của nhà thuốc, chủ một hiệu thuốc (Hoàng Mai, Hà Nội) cho hay: “Thực ra mình cũng biết biểu tượng của ngành Y tế thế nhưng, từ trước đến nay, biểu tượng CTĐ đã quá quen thuộc ở những nơi có các hoạt động của ngành Y tế nên mình nghĩ dùng nó cũng không sao…”.
Tại TP HCM, anh PTN, nhân viên phòng Công tác xã hội BV A. (quận 5), khi tham gia tập huấn thừa nhận ngành y có biểu tượng riêng là con rắn quấn quanh chén thuốc nhưng vẫn thường hay sử dụng biểu tượng chữ thập đỏ mặc dù hoạt động có thu phí, không hề miễn phí như hoạt động của chữ thập đỏ.
Hiện tại, bệnh viện nơi chính anh công tác vẫn đang sử dụng một số biểu tượng chữ thập đỏ trên xe cấp cứu hay hệ thống đèn ở phòng cấp cứu trong bệnh viện. Và việc này không chỉ là ngoại lệ ở bệnh viện của anh. “Ngay cả xe cấp cứu ra vô liên tục từ TP.HCM và các tỉnh chuyển lên, tôi cũng thường thấy biểu tượng này” - anh N. nói.
Thực tế tại các nhà thuốc, hầu hết đều có bán các sản phẩm như nước rửa vệ sinh, bông băng, thuốc sát trùng, khăn ướt, thực phẩm chức năng... và đều sử dụng biểu tượng chữ thập đỏ trái phép hoặc có biến tấu ít nhiều, vi phạm quy định.
Khi nghe tuyên truyền họ cứ tưởng biểu tượng chữ thập đỏ là của ngành y tế, được phép sử dụng lâu nay. Tại phòng khám NH đường Nguyễn Chí Thanh (quận 5), nhóm tập huấn gặp trực tiếp chủ phòng khám và được người này thừa nhận biết sử dụng biểu tượng là sai, sắp tới sẽ điều chỉnh logo của phòng khám cho phù hợp hơn. Phỏng vấn một bệnh nhân tới khám, nhóm nhận được câu trả lời từ một bệnh nhân rằng biểu tượng chữ thập đỏ theo chị hiểu là trạm xá để người dân ra vô khám bệnh chứ không được phổ biến biểu tượng này là của riêng Hội Chữ thập đỏ.
Xác nhận thực trạng này, bà Trần Thị Trang, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế) khẳng định việc bảo vệ biểu tượng Chữ thập đỏ là rất cần thiết. Ngành Y tế đã có nhiều nỗ lực trong việc bảo vệ biểu tượng này; tuy nhiên hiện vẫn còn sai phạm trong sử dụng biểu tượng Chữ thập đỏ tại một số cơ sở y tế.
Bà Trang cho hay, từ lâu, Bộ Y tế đã có công văn, thông tư gửi tới toàn ngành y tế về việc không được sử dụng biểu tượng CTĐ trên nền trắng.
Cụ thể, ngày 29/10/2009, bộ Y tế ban hành Công văn số 7464/BYT-KCB về việc thực hiện quy định về sử dụng biểu tượng CTĐ, trong đó nêu rõ: Các cơ sở y tế chỉ sử dụng biểu tượng CTĐ khi tham gia các hoạt động CTĐ theo quy định tại Điều 2 của luật Hoạt động CTĐ; tại các cơ sở y tế và khi tiến hành các hoạt động y tế ngoài các cơ sở y tế, không phải hoạt động CTĐ, các cơ sở y tế không được sử dụng biểu tượng CTĐ.
Bà Trần Thị Trang, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế (Bộ Y tế).
Ngày 30/11/2015, Bộ Y tế ban hành Thông tư số 45/2015/TT-BYT quy định về trang phục y tế. Tại khoản 3, Điều 3 của Thông tư chỉ rõ: “Trang phục y tế không được có biểu tượng CTĐ trái quy định của pháp luật về hoạt động CTĐ”
“Tuy nhiên, hiện tại một số bệnh viện (cụ thể ở khoa cấp cứu 24/24, xe cứu thương) vẫn sử dụng biểu tượng CTĐ. Để xử lý dứt điểm tình trạng này, Bộ Y tế và Hội CTĐ cần có sự phối hợp và chỉ rõ đơn vị sử dụng sai biểu tượng để chấn chỉnh”.
Theo đánh giá của bà Trang, các bệnh viện không lợi dụng biểu tượng này để trục lợi, có thể ở đâu đó, người ta sử dụng sai nhưng điều quan trọng là phải chỉ rõ đơn vị, cá nhân đã làm sai ở đâu, có gây nhầm lẫn giữa hoạt động mang tính chất nhân đạo với hoạt động y tế không, cái sai đó có phải vì mục đích tăng sự hấp dẫn đối với hoạt động y tế hay không, có phải là hình thức quảng cáo hay không để kiến nghị giải pháp. Có thể, nguyên nhân dẫn đến việc sử dụng sai biểu tượng CTĐ là do nhận thức của cá nhân, đơn vị. Cụ thể, nhiều người nghĩ rằng đó là biểu tượng của ngành y tế. Từ đó dẫn đến cá nhân, tổ chức liên quan đã sử dụng dấu chữ thập đỏ làm biểu tượng, hoặc kết hợp làm biểu tượng của mình trong những hoạt động.
Để khắc phục tình trạng trên, đại diện ngành Y tế đề xuất nhiều giải pháp trong đó ưu tiên công tác truyền thông, có văn bản hướng dẫn và tăng cường công tác thanh kiểm tra trong việc sử dụng biểu tượng.
Đánh giá về hệ thống cơ sở pháp lý của Việt Nam liên quan đến việc bảo vệ biểu tượng CTĐ, các chuyên gia pháp lý nhận định, Việt Nam đã tích cực ban hành nhiều văn bản quy phạm pháp luật nhằm quy định, hướng dẫn việc sử dụng cũng như ngăn ngừa việc lạm dụng biểu tượng CTĐ. Tuy nhiên, cần hoàn thiện các quy định này, điển hình như việc sử dụng màu sắc, hình thức của biểu tượng CTĐ nhằm ngăn chặn các hành vi gây nhầm lẫn.
