Với vẻ mặt hóm hỉnh và tự hào, những nhân vật cao tuổi trong chân dung của nhiếp ảnh gia Peter Bos có vẻ nhẹ nhàng và tử tế. Nhưng những hình xăm trên gương mặt họ ẩn chứa một sự thật đen tối: Những nhân vật này từng là chiến binh săn đầu người đáng sợ, chuyên chặt đầu kẻ thù làm kỷ niệm. Họ là một trong số 230.000 thành viên của bộ tộc Konyak ở bang Nagaland, Ấn Độ. Cộng đồng này sinh sống bằng nghề nông tại những ngôi làng trên đỉnh đồi gần biên giới Myanmar. Họ có tục xăm mình để kỷ niệm những sự kiện quan trong trong đời.
Hình xăm mặt là đặc quyền của các chiến binh, người trở về từ những cuộc chiến tranh giành lãnh thổ hoặc quyền lực. "Tôi không cảm thấy sợ hoặc bị đe dọa, họ là những người rất ấm áp. Chúng ta thường nghĩ tục săn đầu người là man rợ và tàn nhẫn, nhưng đối với họ đây chỉ là một phong tục", nhiếp ảnh gia Bos trả lời CNN. "Chúng tôi đến nhà họ, giành thời gian để nghe kể về những câu chuyện trong quá khứ, về những bài thơ, bản nhạc của một thời oanh liệt. Chúng tôi làm vậy để giúp họ tự nhiên trước ống kính", ông Bos nói. "Nhưng những người chiến binh cao tuổi lại có vẻ yếu đuối, đôi mắt họ ẩn chứa nỗi buồn".
Nửa cuối thế kỷ 19, đạo Cơ đốc lan truyền đến khu vực, tục săn đầu người và nghệ thuật xăm mặt từ đó dần biến mất và gần như bị xóa bỏ hoàn toàn vào những năm 1970. Khi những thế hệ chiến binh cuối cùng của bộ tộc Konyak qua đời, phong tục này sẽ trở thành huyền thoại chỉ còn tồn tại trong sử sách. "Mỗi hình xăm đều tượng trưng cho địa vị hoặc cuộc đời của các chiến binh, không có họa tiết nào là hoàn toàn giống nhau", cô Phejin Konyak, chắt của một chiến binh săn đầu người, cho biết.
Cô Konyak đã dành nhiều năm thu thập toàn bộ họa tiết hình xăm, lời thơ và bài hát của bộ tộc Konyak nhằm lưu giữ một phong tục đang dần mai một. Rời bỏ bộ tộc từ năm lên 4, cô cùng gia đình đến thành phố Dimapur, cách quê hương 300 km. "Đương nhiên là sự du nhập của đạo Cơ đốc giúp chúng tôi có điều kiện học hành. Nhưng ở Nagaland, sự chuyển đổi từ phong tục truyền thống sang hiện đại diễn ra quá nhanh. Chúng tôi đi từ tục săn đầu người đến việc sử dụng iPad chỉ diễn ra trong vài thập kỷ", cô nói.
Sự biến mất của hình xăm truyền thống, vốn được thực hiện bằng kỹ thuật dùng gỗ mây nhọn bơm mực làm từ nhựa cây vào da, là biểu hiện của một sự xói mòn văn hóa ở mức độ rộng hơn, CNN dẫn nhận xét của Konyak. "Phải chi chúng ta có thể dung hòa giữa những giá trị tốt đẹp của truyền thống và hiện đại. Chúng ta không thể sống tách biệt với thế giới, nhưng nếu chúng ta đánh mất bản sắc của dân tộc thì mục đích của việc tồn tại có còn ý nghĩa?", cô nói.
Theo Konyak, người dân bộ tộc phải tiên phong trong việc bảo tồn nền văn hóa truyền thống, không thể trông chờ vào các chuyên gia ngoại quốc. Cô đang tiến hành dịch những cuốn sách về bảo tồn của mình sang tiếng địa phương, dù dân tộc Konyak không có chữ viết riêng. "Trừ khi có một sự thay đổi trong chính những ngôi làng ở vùng đồi Nagaland, tôi cho rằng phong tục truyền thống của chúng tôi khó có thể tồn tại", cô nói.
Trong khi một số chiến binh cao tuổi mặc trang phục truyền thống, vài nhân vật trong những bức ảnh của Bos trông có vẻ hiện đại với ao thun thể thao, áo cài khuya dài tay và đồng hồ. Phần lớn chân dung được chụp ở những ngôi nhà dài truyền thống làm bằng thân tre hoặc gỗ dừa. "Bên trong những ngôi nhà này khá tăm tối với các bức tường treo đầy chiến lợi phẩm đầu thú", Bos nói.
Đối với Bos, sự kết hợp giữa truyền thống và hiện đại trong những ngôi làng của bộ tộc Konyak là nguồn cảm hứng dồi dào. "Họ còn sống, nhưng thời gian của họ dường như sắp cạn kiệt", Bos nói về thế hệ những chiến binh săn đầu người cuối cùng. "Họ không còn thuộc về cuộc sống hiện đại này nữa".
