Tiểu khu 1500 và 1504, xã Quảng Trực (huyện Tuy Đức, tỉnh Đắk Nông) giáp với Vườn Quốc gia Bù Gia Mập (tỉnh Bình Phước) từng là "điểm nóng" về xung đột, tranh chấp đất rừng giữa người dân và Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên.
Sau cánh rừng già toàn cây bằng lăng lớn hơn vòng tay 3 người ôm, những quả đồi trồng điều của người dân dần hiện ra. Số điều này được xuống giống từ cuối năm 2018, sau khi 69 hộ dân tại 2 tiểu khu được Công ty TNHH MTV Lâm nghiệp Nam Tây Nguyên (Công ty Nam Tây Nguyên) giao đất, cấp cây giống, tạo thêm sinh kế.
Ông Điểu Krông là một trong số những người lớn tuổi nhất sinh sống tại khu vực này. Người đàn ông sinh năm 1952 quê gốc ở xã Quảng Trực, sau đó theo bố mẹ đi phát rừng, tỉa lúa rồi định cư tại tiểu khu 1500 từ cuối những năm 80 của thế kỷ trước.
Dù đã chính thức là công dân của xã Bù Gia Mập (huyện Bù Gia Mập, tỉnh Bình Phước) nhưng ông Điểu Krông và nhiều hộ dân khác của bon Bù R'Nga và bon Đắk Á vẫn canh tác trên đất đã khai hoang trước đây. Cũng vì lý do này mà sau khi Công ty Nam Tây Nguyên thu hồi toàn bộ diện tích đất vào năm 2013, giữa người dân và chủ rừng liên tục xảy ra xung đột, tranh chấp, thậm chí có những lần dẫn đến đổ máu.
Ông lão người dân tộc M'nông nhớ lại thời điểm đó tranh chấp diễn ra căng thẳng, triền miên. Chủ rừng thì cho rằng đất của người dân khai phá thuộc quản lý của Nhà nước, trong khi đó người dân lại một mực khẳng định, mảnh đất ấy họ đã sinh sống vài chục năm nay.
Giữa hai bên giằng co, cây rừng được trồng vào chiều ngày hôm trước, ngay sáng hôm sau đã bị nhổ bỏ, nằm la liệt trên đất. Suốt mấy năm ròng, đời sống của người dân bấp bênh, khó khăn vì không đủ đất đai sản xuất.
Chỉ tay về phía căn nhà gỗ rộng nhất vùng, nằm cạnh Trạm quản lý bảo vệ rừng của Công ty Nam Tây Nguyên, ông Điểu Krông cho biết từ chỗ xung đột, tranh chấp gay gắt, mối quan hệ giữa người dân với công ty tốt hơn khi các bên ngồi lại với nhau năm 2018. Người dân và chủ rừng thực hiện liên kết sản xuất, bảo vệ rừng. Trong đó, người dân được canh tác trên một phần diện tích đất của Công ty Nam Tây Nguyên và còn công ty hỗ trợ nguồn giống, để người dân trồng cây nông lâm kết hợp.
"Đến nay điều đã được cho thu hoạch, 69 hộ dân đều đủ ăn, đủ mặc. Không chỉ ti vi, tủ lạnh, nhiều người còn sắm được cả xe máy và máy cày phục vụ đi lại, sản xuất. Tất cả những đứa trẻ đến tuổi đến trường đều được đi học, một phần học phí có được là nhờ nghề liên kết quản lý, bảo vệ rừng", ông Điểu Krông nói.
Anh Điểu Cương (xã Đắk Ơ, huyện Bù Gia Mập) là một trong số nhiều hộ dân khác trong bon hàng tháng nhận cạo mủ cho hơn 1ha cao su của Công ty Nam Tây Nguyên. Công việc bắt đầu từ 3h đến 7h sáng hàng ngày, mang lại cho Điểu Cương thu nhập hơn 11 triệu đồng/tháng. Trừ đi chi phí sinh hoạt, ăn uống hàng ngày, anh còn gửi được hơn 5 triệu đồng về cho 2 con đang đi học tại xã Đắk Ơ.
"Sau khi khai thác mủ, hai vợ chồng lại về chăm sóc vườn điều 3 năm tuổi. Nếu sang năm giá mủ cao su và giá điều ổn định như năm nay thì gia đình 4 người chúng tôi sẽ không còn phải lo đến việc ăn mặc như mấy năm trước nữa", anh Điểu Cương chia sẻ thêm.
Chia sẻ về những đổi thay tại nơi từng là "điểm nóng" về tranh chấp đất rừng, ông K'Bốt - nguyên Bí thư huyện ủy Tuy Đức - cho rằng bà con đang sinh sống tại tiểu khu 1500 và 1504 phần lớn đều có gốc gác tại xã Quảng Trực. Biến cố lịch sử cùng phong tục, tập quán, bà con di chuyển tới khu vực này để canh tác, sinh sống, sản xuất ngay trên lâm phần thuộc quản lý của Công ty Nam Tây Nguyên. Tuy nhiên, sau khi nắm bắt được tâm tư, nguyện vọng của người dân, các bên đã ngồi lại với nhau, tìm ra cách giải quyết hợp tình, hợp lý nhất.
"Chính nhờ liên kết giữ rừng, mối quan hệ giữa người dân và đơn vị chủ rừng, chính quyền địa phương càng vững chắc hơn. Minh chứng rõ ràng nhất là gần 5 năm qua, không còn xung đột, tình hình an ninh trật tự tại hai tiểu khu được giữ vững", ông K'Bốt nói.
Được biết, từ năm 2018, có 69 hộ dân được liên kết trồng rừng kinh tế, với diện tích 87ha. Đến nay, toàn bộ diện tích liên kết trồng rừng đã được phủ xanh toàn bộ bằng cây điều - cây nông lâm kết hợp.
Ngoài ra, còn có hơn 500ha rừng được 5 hộ dân thuộc cộng đồng 2 bon Bù R'Nga, Đắk Á quản lý, bảo vệ, với tiền dịch vụ môi trường rừng người dân được hưởng là 150 triệu đồng/năm.
"Hiện nay, 69 hộ dân tại 2 bon Bù R'Nga, Đắk Á có 4 nguồn thu nhập sau khi tham gia phối hợp với công ty quản lý, bảo vệ rừng. Cùng với phủ xanh đất trống, đồi núi trọc, bước đầu công ty đã thực hiện được mục tiêu phát triển kinh tế rừng bền vững và ổn định đời sống đồng bào dân tộc thiểu số tại chỗ", ông K'Bốt nhận định.
