PGS.TS Đỗ Duy Cường, Giám đốc Trung tâm bệnh nhiệt đới, Bệnh viện Bạch Mai (Hà Nội) cho biết nấm đen là một bệnh nhiễm trùng mới nổi nghiêm trọng do bào tử nấm có tên gọi là Mucormycetes gây ra.
Đây là dạng nấm xâm nhập đã được y văn thế giới nhắc đến, đặc biệt là tại Ấn Độ trong giai đoạn vừa qua với số lượng bệnh nhân tăng đột biến. Nó là một trong những nguyên nhân gây tử vong cao sau khi nhiễm COVID-19.
Đa số các bệnh nhân đều có bệnh nền, vào viện trong tình trạng nhiễm trùng nặng, có các tổn thương nhiễm nấm ăn từ xoang lan lên xương hàm, ổ mắt, hệ thần kinh…
Nhóm nấm Mucor tạo ra hàng triệu bào tử lơ lửng trong không khí và thường phát triển vào mùa hè và mùa thu. Khi tiếp xúc với bề mặt ẩm ướt, có các chất hữu cơ thối rữa: lá cây, gỗ mục nát, phân động vật hoặc đất những bào tử này bắt đầu nảy mầm và tạo ra sợi nấm.
Nấm xâm nhập vào cơ thể qua 2 con đường: hít phải bào tử nấm từ không khí, gây nhiễm trùng phổi, não hoặc xoang; xâm nhập qua da bởi vết cắt, vết xước, vết cào, vết bỏng và một số tổn thương da khác.
Một trường hợp nhiễm nấm đen điều trị tại Bệnh viện Bạch Mai.
Những nhóm người có nguy cơ cao mắc bệnh là: từng mắc COVID-19, mắc bệnh đái tháo đường túyp 2, bệnh nhân ung thư, cấy ghép tạng, sử dụng corticosteroid kéo dài, người có tình trạng suy giảm miễn dịch, bị chấn thương da do phẫu thuật, bỏng, trẻ sinh non, nhẹ cân và suy dinh dưỡng…
Dấu hiệu của bệnh nấm đen
Theo PGS Cường, bệnh có thể ảnh hưởng đến nhiều cơ quan và bộ phận cơ thể. Các triệu chứng phụ thuộc vào tình trạng nhiễm trùng nơi nấm phát triển. Nó có thể dẫn đến mũi bị hoại tử thâm đen hoặc đổi màu, đau mặt, đau vùng xoang lan lên mắt, đau đầu, đau ngực, khó thở và ho ra máu...
Nấm đen gây ra 5 dạng bệnh cảnh. Với bệnh nhân bị nhiễm trùng xoang và não, các dấu hiệu của bệnh gồm sốt, đau đầu, đau xoang hoặc nghẹt mũi, sưng mặt một bên, tổn thương màu đen ở phía trên bên trong miệng hoặc trên sống mũi.
Trường hợp bị viêm phổi sẽ thấy khó thở hoặc thở gấp; tức ngực; sốt cao trên 38 độ, ho ra máu.
Người bị nhiễm trùng da và niêm mạc sẽ có các dấu hiệu như đau vùng mặt sau đó xuất hiện một nốt phỏng trên da, dần dẫn tới loét da hoặc nhiễm trùng da, rồi xâm lấn vào mũi xoang, quanh gò má, giữa mắt và môi. Lâu dần tổn thương da bị nhiễm bệnh chuyển sang màu đen, sưng tấy, hoại tử.
Nếu bị nhiễm trùng đường tiêu hóa, bệnh nhân sẽ có biểu hiện buồn nôn và nôn, đau bụng hoặc đau dạ dày, xuất huyết dạ dày.
Những trường hợp nhiễm nấm đen mucormycosis lan tỏa thường ảnh hưởng đến não, hệ thần kinh trung ương nên gây tình trạng như hôn mê hoặc rối loạn ý thức. Các dấu hiệu có thể gặp là sưng mí mắt dưới hoặc trên (hoặc cả hai), chảy mủ ra khỏi mắt, tê liệt các cơ mí mắt, bệnh diễn tiến nặng hoặc kéo dài, toàn thân suy sụp.
Nhiễm nấm đen là một bệnh mới nổi
Việc chẩn đoán cũng còn khó khăn vì triệu chứng lâm sàng đa dạng, phức tạp, bệnh phẩm nuôi cấy khó mọc cũng như cần có các nhà giải phẫu bệnh học có kinh nghiệm để đọc tiêu bản.
Hiện nay, Bộ Y tế mới chỉ có hướng dẫn chung cho các bệnh nhân nhiễm nấm, chưa có hướng dẫn dành riêng cho bệnh nhân nhiễm nấm đen. Hiện việc điều trị nấm đen đang sử dụng các thuốc chống nấm truyền tĩnh mạch là Amphotericin B, thời gian giai đoạn tấn công là 2-4 tuần. Tuy nhiên thuốc này có nhiều độc tính và rất đắt tiền, bảo hiểm y tế chỉ chi trả 50%.
Bên cạnh đó, bệnh khó có thể tìm được thuốc cho giai đoạn duy trì, cụ thể là thuốc Posaconazol hoặc Isavuconazol. Đây là các thuốc khó tìm tại thị trường Việt Nam và rất đắt tiền. Vì thế, bệnh nhân thường bỏ thuốc, không tuân thủ điều trị, do đó bệnh dễ bị tái phát trở lại, nấm có thể ăn sâu thêm và tổn thương nặng nề hơn. Đó là nguyên nhân dẫn đến tỷ lệ tử vong cao cho nhóm bệnh này.
"Chúng tôi đề nghị Bộ Y tế sớm đưa ra phác đồ điều trị dành riêng cho loại bệnh này. Đồng thời nhập được thuốc và có chính sách bảo hiểm y tế chi trả cho những bệnh nhân nhiễm nấm đen", PGS Cường nói.
Để phòng bệnh, người dân cần lưu ý:
- Tránh đến khu vực có nhiều khói bụi, công trường.
- Tránh các hoạt động tiếp xúc trực tiếp với bụi hoặc đất. Mang găng tay, ủng nếu thực hiện bất kỳ hoạt động nào liên quan đến đất.
- Vệ sinh vùng da bị thương bằng nước ấm và dung dịch sát khuẩn để tránh nhiễm trùng da.
- Nếu bạn đã cấy ghép tế bào gốc hoặc cấy ghép nội tạng, hãy nói chuyện với bác sĩ để được dùng thuốc kháng nấm để ngăn ngừa các bệnh nhiễm trùng do nấm.
