Câu chuyện về “giải cứu” nông sản: Sau thịt heo, sẽ “giải cứu” gì?

Nông sản nào cũng rớt giá

Thời gian vừa qua người nông dân luôn phải hứng chịu cảnh rớt giá của những sản phẩm mà mình đã dày công chăm sóc. Hẳn mọi người vẫn còn nhớ, cuối tháng 2 vừa qua, nông dân trồng chuối nhiều địa phương điêu đứng vì giá chuối bán tại vườn giảm thê thảm chỉ còn 1.000 - 2.000đ/kg. Nhiều vườn còn không có thương lái đến mua, nông dân đành để chuối chín hư, làm thức ăn cho bò. Hay cách đây không lâu, tại Quảng Ngãi giá dưa hấu xuống chỉ còn 4.000đ/kg, nhiều ruộng dưa chờ đến nứt toác vẫn không có người mua.

Nóng nhất là người nuôi heo từ Nam ra Bắc chịu cảnh rớt giá thảm chưa từng có trong lịch sử ngành chăn nuôi còn khoảng 20.000-25.000đ/kg, có thời điểm chỉ bán dưới 20.000đ/kg, heo tồn đọng bán không ai mua, thua lỗ nặng nề. Và hiện nay nông dân Quảng Ngãi lại tiếp tục hứng chịu cảnh rớt giá bí đao. Bí đao giờ chỉ còn 2000đ/kg, hái cho bò ăn bò cũng chê.

Nguyên nhân chung khiến giá các loại nông sản, giá heo giảm mạnh, nông dân thua lỗ đều do thị trường Trung Quốc ngừng mua đột ngột, các thương lái nước này tìm cách ép giá nông dân. Cả nước từ cá nhân đến doanh nghiệp, đến các tổ chức, đoàn thể, bộ ngành, thậm chí Chính phủ đều chung tay vào cuộc cùng nhau thực hiện “giải cứu” nông sản. Tuy nhiên, ai cũng thấy rằng “giải cứu” chỉ là giải pháp tình thế và không bền vững, vậy câu chuyện sau “giải cứu” người nông dân sẽ ra sao?

“Căn bệnh nan y” tái diễn ở nhiều vùng

Câu chuyện “giải cứu” các mặt hàng nông sản Việt xuất khẩu sang Trung Quốc bị ách tắc, giá rẻ như bèo ngay trên đồng ruộng đã không còn là chuyện lạ trong thời gian gần đây, thậm chí đã trở thành “căn bệnh nan y” tái diễn ở nhiều vùng trên cả nước. Việc trồng cây gì, nuôi con gì đã từng được đặt ra với không ít bài học kinh nghiệm, nhưng vì sao vẫn tái diễn?

Vừa qua, tại phiên họp Chính phủ, Thủ tướng Nguyễn Xuân Phúc đã yêu cầu phải chấm dứt tình trạng hết “giải cứu” này đến “giải cứu” khác trong nông nghiệp. Vậy giải pháp là gì? Nhiều chuyên gia cũng đã đưa ra các giải pháp khắc phục tình trạng “giải cứu” nông sản.

Theo TS Võ Mai - Phó Chủ tịch Hội Làm vườn Việt Nam, câu chuyện “giải cứu” nông sản ế phải có giải pháp tổng thể bắt đầu từ Nhà nước, phải thay đổi quy trình sản xuất nông nghiệp từ khâu dự báo thị trường, quy hoạch đến sản xuất mới giải quyết được tình trạng dư thừa nông sản. Phải tổ chức phát triển các hợp tác xã, tổ hợp tác trong sản xuất nông nghiệp tại các vùng nguyên liệu được quy hoạch. Liên kết được các hộ nông dân, trang trại nhỏ lẻ thành hợp tác xã mới giải quyết được bài toán sản xuất manh mún, mới có thể đưa công nghệ sản xuất hiện đại, ký kết hợp tác doanh nghiệp chế biến, bán lẻ, xuất khẩu.

TS Nguyễn Đức Thành - Viện trưởng Viện Nghiên cứu Kinh tế và Chính sách (VEPR), thành viên nhóm tư vấn kinh tế của Thủ tướng Chính phủ, cho rằng, lỗi ở đây không phải do nông dân mà chính do năng lực của hai bộ NN&PTNT và Công thương về trách nhiệm trong việc nông sản ế đọng phải “giải cứu”. Hai bộ này thiếu hệ thống cảnh báo, thông tin thị trường kịp thời cho các ngành sản xuất nông sản, ngành chăn nuôi. Còn vấn đề nguồn cung vượt cầu, không cần giải pháp mà để tự thị trường điều chỉnh, nông dân sản xuất nông sản không đảm bảo chất lượng, không liên kết tiêu thụ thì sẽ tự họ ngừng sản xuất, nguồn cung tự cân đối với nhu cầu.

Theo ông Vũ Mạnh Hùng - Chủ tịch Hiệp hội Chăn nuôi Đông Nam Bộ, để không phải “giải cứu” thịt heo nói riêng và ngành chăn nuôi nói chung thì cần làm ba việc. Thứ nhất, hạn chế nhập khẩu thịt từ nước ngoài. Thực tế thịt nhập khẩu tác động rất lớn đến ngành chăn nuôi trong nước, chứ không phải ít tác động như nhiều người phát biểu. Chính phủ cần có những biện pháp quyết liệt trong việc ngăn chặn thịt bẩn qua các biên giới, xây dựng hàng rào kỹ thuật để ngăn chặn thịt đông lạnh nhằm bảo vệ sản xuất trong nước; Thứ hai, đẩy mạnh chăn nuôi theo hợp đồng, theo chuỗi giá trị. Các chuỗi giá trị này phải đảm bảo an toàn thực phẩm không chỉ theo yêu cầu của Việt Nam, mà còn có thể đáp ứng yêu cầu của các quốc gia nhập khẩu. Để vào được các hệ thống phân phối nội địa, bắt buộc nông dân phải tham gia chuỗi này; Thứ ba, cho các hiệp hội quyền được phân bổ hạn ngạch chăn nuôi trên cơ sở cân đối cung cầu trong nước để tránh tình trạng khan hiếm hay dư thừa thịt.