Đề nghị xử lý tình trạng cây, hạt giống giả gây thiệt hại cho nông dân

Tuy nhiên, hiện nay một số vấn đề phát sinh làm ảnh hưởng tới hệ thống giống ở nước ta. Với mong muốn giải quyết những vấn đề này, Diễn đàn “Thực trạng sản xuất, kinh doanh, đăng ký lưu hành và tự công bố lưu hành giống cây trồng nông nghiệp, giải pháp phát triển hiệu quả, bền vững ngành hàng giống cây trồng Việt Nam” do Báo Nông nghiệp Việt Nam và Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn tổ chức ngày 26/12 nhằm truyền thông, phổ biến rộng rãi các giải pháp kiểm soát giống cây trồng để phát triển bền vững ngành trồng trọt Việt Nam.

Hạt giống giả được rao bán tràn lan qua mạng xã hội, gây thiệt hại cho nông dân

Khai mạc diễn đàn, Cục trưởng Cục Trồng trọt (Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn) Nguyễn Như Cường cho biết: Sau khi Luật Trồng trọt ra đời, đối với giống cây trồng không thuộc loài cây trồng chính thì tổ chức, cá nhân tự công bố lưu hành. Đây là bước thay đổi rất quan trọng, nhưng điều này cũng làm phát sinh nhiều vấn đề.

Còn theo ông Trần Xuân Định (Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại Giống cây trồng Việt Nam), thực tế cho thấy, những năm qua, số lượng giống mới được công nhận và lưu hành còn quá ít. Bên cạnh đó, xu hướng kinh doanh giống cây trên mạng là tất yếu nhưng có nhiều hệ lụy. Một số cá nhân, nhóm lừa đảo đã tổ chức giới thiệu và quảng cáo trên mạng xã hội: Facebook, Zalo, TikTok… các giống cây trồng mới.

Các giống lúa bán chạy, được nông dân ưa chuộng như: ThaiBinh Seed, Vinaseed… bị các đối tượng mạo danh, bán giống giả qua mạng, theo kiểu “đa cấp”. Phần lớn nông dân vùng xa, vùng sâu, vùng mà hệ thống bán lẻ, phân phối của các công ty chưa vươn tới... trở thành nạn nhân.

Những hạn chế của ngành giống cây trồng nông nghiệp Việt Nam trên là do hệ thống sản xuất giống tuy nhiều nhưng năng lực hạn chế, chưa đáp ứng yêu cầu thực của sản xuất hàng hóa, hướng xuất khẩu. Khâu yếu nhất của Việt Nam với ngành hàng hạt giống là giống rau, hoa.

“Hiện, chúng ta phải nhập khoảng 90% hạt giống loại này với giá trị vài chục triệu USD, mặc dù, chúng ta có những vùng khí hậu (vùng núi cao phía Bắc, Đà Lạt) có thể sản xuất được hạt giống các loại rau cận ôn đới. Ngoài ra, các quy định của pháp luật còn một số bất cập, thủ tục rườm rà; các văn bản hướng dẫn luật chậm ban hành và một số còn mâu thuẫn…

Khu vực Đồng bằng sông Cửu Long là vựa sản xuất lúa, trái cây nhưng số công ty sản xuất giống lớn, có tiềm lực rất ít. Tình trạng giống kém chất lượng vẫn được sản xuất, lưu thông và sử dụng gây thiệt hại cho nông dân, đồng thời có nguy cơ bóp méo thị trường, cạnh tranh không lành mạnh, nhất là với giống cây ăn quả và cây công nghiệp...”, ông Trần Xuân Định thông tin thêm.

Tiếp tục tháo gỡ khó khăn

Để ngành giống cây trồng Việt Nam phát triển ổn định, bền vững, ông Dương Quang Sáu, Phó Tổng Giám đốc Công ty cổ phần Tập đoàn Giống cây trồng Việt Nam (Vinaseed) cho rằng: Cần giảm tiêu chí năng suất, nâng cao tiêu chí về chất lượng, kháng sâu bệnh; đồng thời, nâng cao điều kiện đối với cơ sở sản xuất, kinh doanh giống cây trồng; nên định lượng, đưa những tiêu chí chất lượng hơn để làm sao đơn vị tham gia sản xuất, kinh doanh giống cây trồng có đủ nhân lực, điều kiện, bảo đảm trách nhiệm với xã hội, cạnh tranh công bằng đối với những đơn vị khác.

GS Trần Đình Long, Chủ tịch Hội Giống cây trồng Việt Nam đánh giá, Luật Trồng trọt có nhiều điểm sáng nhưng cũng có nhiều điểm cần điều chỉnh cho phù hợp. Tuy nhiên, các đơn vị Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn cần nghiên cứu chỉnh sửa quy chuẩn quốc gia về khảo kiểm nghiệm giống; nghiên cứu rút gọn thủ tục việc tự công bố, các đơn vị chỉ cần công bố lên cổng thông tin điện tử và chịu trách nhiệm trước pháp luật về công bố của mình. Cục Trồng trọt làm công tác hậu kiểm, doanh nghiệp nào không theo những gì công bố thì phải chịu xử phạt.

Ông Trần Xuân Định, Tổng Thư ký Hiệp hội Thương mại giống cây trồng Việt Nam đề nghị sửa Luật Trồng trọt và các nghị định, thông tư hướng dẫn để khả thi hơn, tránh tình trạng mâu thuẫn nhau giữa các luật; có văn bản giải quyết các vướng mắc về tên giống tự công bố lưu hành với hàng loạt tên giống rau, hoa... của một số đơn vị đã phản ánh, gồm cả trường hợp đã được bảo hộ tên hoặc nhãn hiệu hàng hóa nhưng bị đơn vị đăng ký trước “chộp” mất. Cùng với đó, cần bổ sung quy định và quản lý bán giống cây trồng, hạt giống cây trồng qua mạng, có chế tài xử lý mạnh để răn đe, tránh thiệt hại cho nông dân...

Bà Nguyễn Thị Mai Hiên, Phó Vụ trưởng Vụ Pháp chế khẳng định, sau 3 năm triển khai Luật Trồng trọt đã mở ra một cách nhìn mới, đưa ra các quy định mới trong quá trình công nhận giống cây trồng. Tuy nhiên, có 4 nội dung cần tiếp tục nghiên cứu, đề xuất hoàn thiện, gồm: công nhận tổ chức khảo nghiệm giống cây trồng; bổ sung hướng dẫn về phương pháp giải trình tự gen; điều kiện gia hạn giống cây trồng; hoàn thiện hệ thống tiêu chuẩn Việt Nam, quy chuẩn Việt Nam giống cây trồng chính.

Bà Mai Hiên cho rằng, hiện nay có giống lúa, giống ngô đã hoàn thiện được toàn bộ tiêu chuẩn, quy chuẩn quản lý, sử dụng, khai thác, sản xuất và kinh doanh. Thời gian tới cần ban hành đầy đủ các tiêu chuẩn Việt Nam, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia đối với các giống cây trồng nông nghiệp chính là cà phê, cam, bưởi, chuối.