Đề xuất bỏ quy định chỉ rút bảo hiểm xã hội một lần sau 1 năm nghỉ việc

Nghỉ việc 3 tháng được rút bảo hiểm xã hội là vừa?

Bên cạnh đề xuất hai phương án quy định về việc rút bảo hiểm xã hội một lần, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi vẫn giữ nguyên quy định về thời gian nhận loại hình bảo hiểm này. Cụ thể, người lao động sau 12 tháng không thuộc diện tham gia bảo hiểm xã hội bắt buộc, không tham gia bảo hiểm xã hội tự nguyện mới được nhận bảo hiểm xã hội một lần.

Tuy nhiên, Tổng Liên đoàn lao động Việt Nam cho rằng, nên xem xét lại quy định sau 1 năm nghỉ việc mới cho người lao động nhận bảo hiểm xã hội một lần. Vì quy định này không phù hợp với mục đích và bản chất của bảo hiểm xã hội một lần.

Tổng Liên đoàn Lao động Việt Nam nêu quan điểm, rút bảo hiểm xã hội một lần nhằm đáp ứng linh hoạt nhu cầu cấp bách của một bộ phận người lao động mất việc làm, cuộc sống còn gặp nhiều khó khăn, để đảm bảo duy trì cuộc sống.

Tình trạng "bán non" sổ bảo hiểm xã hội cũng như việc phải vay "tín dụng đen" khó ngăn chặn vừa qua cũng xuất phát từ quy định trên. Vì vậy, đề nghị xem xét để giảm điều kiện về thời gian từ 12 tháng xuống mức khoảng 3 tháng.

Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cho biết, sau khi tổng hợp ý kiến góp ý của các cơ quan, bộ, ngành, địa phương, doanh nghiệp và nhân dân, dự thảo Luật Bảo hiểm xã hội sửa đổi sẽ được hoàn thiện trình Chính phủ cho ý kiến để trình Quốc hội thảo luận lần thứ nhất tại kỳ họp tháng 10/2023.

Lý giải việc người lao động rút bảo hiểm

Trên thế giới, hiện chỉ một số ít quốc gia cho phép người lao động hưởng bảo hiểm xã hội một lần, nhưng với điều kiện phải hết tuổi lao động và không đủ điều kiện nhận lương hưu, như Trung Quốc, Ai Cập, Indonesia, Lào, Pakistan. Các quốc gia này cũng quy định điều kiện hưởng lương hưu chỉ 10 hoặc 15 năm đóng bảo hiểm xã hội, không kéo dài 20 năm như Việt Nam.

Người dân tham gia bảo hiểm xã hội làm thủ tục tại TP Đà Nẵng (Ảnh: Khánh Hồng).

Có nhiều nguyên nhân dẫn đến việc rút bảo hiểm xã hội một lần, trong đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội nhận định, đa số người lao động làm việc trong các khu công nghiệp, có thu nhập thấp, khả năng tích lũy không nhiều. Người lao động bị mất việc làm phải đối mặt với các nhu cầu tài chính trước mắt như cần tiền để chi tiêu sinh hoạt cho gia đình hoặc đầu tư cho con ăn học cho nên nhu cầu tài chính ngắn hạn của người lao động sau khi nghỉ việc rất lớn.

Số liệu thống kê cho thấy, những người hưởng chế độ bảo hiểm xã hội một lần tập trung ở độ tuổi từ 20 đến 40, chiếm 77,5% số lượt người hưởng. Hầu hết lao động trẻ quan tâm nhiều đến nhu cầu trước mắt hơn là nhu cầu hưởng lương hưu khi về già.

Bên cạnh đó, nhiều người lao động vẫn coi phần đóng góp bảo hiểm xã hội của người sử dụng lao động như một khoản phúc lợi lớn từ việc làm ở khu vực chính thức, mà không coi đó là khoản đóng góp mà nhà nước yêu cầu người sử dụng lao động phải có trách nhiệm trong quá trình người lao động làm việc cho mình. Phần đóng góp này là để bảo vệ người lao động khi về già, không còn khả năng lao động, không có thu nhập thông qua việc hưởng chế độ hưu trí định kỳ hàng tháng.

Do đó, mỗi khi có dịp được hưởng "khoản phúc lợi lớn" này, người lao động thường "tận dụng" ngay.

Cũng theo Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, thực tế việc chấp hành chính sách pháp luật về bảo hiểm xã hội, bảo hiểm thất nghiệp của một số đơn vị sử dụng lao động còn chưa nghiêm; thiếu quan tâm đến quyền lợi của người lao động nên người lao động không được hưởng đầy đủ các chế độ, nên không muốn gắn bó với hệ thống bảo hiểm xã hội.

Tình trạng nhiều doanh nghiệp thu hẹp quy mô sản xuất, kinh doanh dẫn đến cắt giảm lao động, "thải loại" công nhân từ 35-40 tuổi trở lên khiến nhiều người lao động bị mất việc.

Bên cạnh đó, Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội cũng nhận định, quy định điều kiện về thời gian đóng góp tối thiểu 20 năm để hưởng lương hưu dẫn đến đa số người lao động khi nghỉ việc mới chỉ có từ 3 đến dưới 10 năm đóng góp sẽ rất khó để quyết định chờ đợi đóng tiếp để đủ điều kiện hưởng lương hưu. Ngoài ra, người lao động 45 hoặc 50 tuổi mới bắt đầu tham gia bảo hiểm xã hội khó có cơ hội hưởng lương hưu.

Điều kiện này cùng với những khó khăn trong việc tìm kiếm, duy trì việc làm ở khu vực chính thức đã khiến những người lao động nản lòng trong quá trình theo đuổi đóng góp bảo hiểm xã hội để đủ điều kiện được hưởng chế độ hưu trí trong tương lai khi về già.

Nhận định khác, việc điều chỉnh tăng trong cách tính mức hưởng bảo hiểm xã hội một lần cho những năm đóng từ năm 2014 trở đi (từ 1,5 tháng mức bình quân tiền lương tháng lên 2 tháng đối với mỗi năm đóng bảo hiểm xã hội) cũng có tác động đến việc hưởng bảo hiểm xã hội một lần của người lao động.