Nghệ An phòng, chống sạt lở đất: Cần giải pháp “tối ưu”

Tình trạng sạt lở diễn ra đã nhiều năm, trong khi đó, nguồn lực để di dời, bố trí dân cư tới nơi an toàn của tỉnh còn thiếu, vậy nên, còn đó muôn vàn nỗi lo, nhất là mỗi khi vào mùa mưa bão...
Tại xóm 2, xã Quang Sơn, huyện Đô Lương, sạt lở đất xảy ra bắt đầu vào mùa mưa bão năm 2020. Sau 2 năm, công tác xử lý, khắc phục hiện vẫn chưa được thực hiện. Điều này khiến nhiều hộ dân sống gần khu vực này luôn bất an, nhất là khi mùa mưa lũ đến.

Vị trí sạt lở khi đó sát bên cạnh ngôi nhà bà Lê Thị Quy. Theo bà Quy, vào tháng 8/2020, sau một đợt mưa lớn, nước chảy từ trên đồi xuống có màu đỏ, người dân kiểm tra phát hiện điểm sạt lở dài 20m, sụt lún gần 3m với những tảng đá lớn chênh vênh trên núi Thọ Bùi. Hơn 2 năm nay, gia đình bà và 12 hộ dân sống ven chân núi ngày ngày thấp thỏm bởi sự an toàn đang bị đe dọa.

Theo bà con ở đây phản ánh, chưa nói đến bão về, cứ mưa lớn là người dân phải chạy ngược về xóm dưới xin ở tạm, tạnh mưa cả ngày sau mới dám về. Sợ nhất là những tảng đá “mồ côi” hàng chục m3, nếu do sạt lở lăn xuống sẽ trở tay không kịp.

“Không chỉ nhà tôi mà cả dãy xóm ni đều phải chạy đi sơ tán. Tài sản, trâu bò không đưa đi được, đàn ông, thanh niên không dám đi cũng không dám ở lại trong nhà vì sợ nguy hiểm, đành ngồi ngoài đường, trông chừng để khi cần thì ứng cứu vật nuôi, khi sụt lún, sạt lở nguy hiểm thì chạy tránh. Ở thì lo lắm nhưng nếu được bố trí nơi ở khác cũng khó vì không có tiền xây nhà mới, đất đai chật không có chỗ phơi lúa, làm rau, nên không đi được…” - bà Quy chia sẻ.

Ông Phạm Hồng Sơn - Phó Chủ tịch UBND xã Quang Sơn, cho biết: Nếu như trước đây, mỗi khi mưa bão, xã Quang Sơn chỉ phải tập trung vào vùng Tân Thắng - nơi thường xuyên ngập lụt, thì 2 năm nay, từ khi xuất hiện vết nứt lớn trên núi Động Rú Bùi, xã phải phân tán lực lượng, chia ra 2 nơi để lo thêm cho 13 hộ dân sống ven chân núi.

Theo ông Sơn: “Năm nào cũng thế, trước mùa mưa bão, xã thông báo, cảnh báo nguy cơ sạt lở đến các hộ dân để bà con chủ động đề phòng, chuẩn bị các điều kiện, tuyên truyền, giúp đỡ di dời bà con đến nơi an toàn khi có mưa kéo dài…”.

Xã tổ chức ứng trực 24/24h để xử lý tình huống kịp thời, hỗ trợ đảm bảo an toàn tính mạng và tài sản của người dân. 2 năm qua, mặc dù mưa bão không nhiều nhưng Quang Sơn cũng đã phải tổ chức di dời dân 2 lần vào các năm 2020 và 2021. “Nếu nước ngấm đủ no trong lòng đất, rất dễ gây sạt lở, vùi lấp các hộ dân dưới chân núi. Trong khi đó, phương án di dời không khả thi lắm vì với 13 hộ - 57 nhân khẩu, kinh phí di dời, ổn định cuộc sống sẽ là khá lớn…” - ông Sơn cho hay.

Tại xã vùng bán sơn địa Hưng Yên Nam (huyện Hưng Nguyên), từ năm 2016 đến nay đã xảy ra sạt lở đất khu vực Rú Rày, Rú Gai. Đất đá từ vùng sạt lở đổ xuống đã nhiều lần vùi lấp sân vườn của một số hộ dân. Trước thực trạng đó, huyện Hưng Nguyên đã có dự án xử lý phần núi bị sạt lở phía sau các hộ dân. Sau đó, giao Ban quản lý dự án đầu tư xây dựng huyện Hưng Nguyên làm chủ đầu tư, tuy nhiên, đến năm 2022, dự án vẫn chưa hoàn thành.

Cùng chung nỗi lo, tại huyện Diễn Châu, trước đây, mỗi năm, khi có bão, ảnh hưởng của nước biển dâng và triều cường, địa phương này đã phải di dời khoảng 1.200 hộ dân của 2 xã Diễn Ngọc và Diễn Vạn.

Theo Phòng NN&PTNT huyện Diễn Châu, đây là những vùng cửa biển, thấp trũng, nằm ngoài hệ thống đê ngăn mặn giữ ngọt nên người dân thường xuyên phải sống chung với bão, lụt. Khi bão dưới cấp 12, cơ quan chức năng chỉ tuyên truyền, cưỡng chế di dời những vùng ngoài đê như khu vực Hòn Câu của xã Diễn Hải và biển Diễn Thành vào khu vực trong đê. Hiện, hệ thống đê biển của Diễn Châu đã chịu được bão mạnh cấp 10 đến cấp 12 nên ở đây còn khoảng 350 hộ chủ yếu kinh doanh du lịch và một số hộ có nuôi trồng thủy sản ngoài đê.

Ông Lê Thế Hiếu - Trưởng Phòng NN&PTNT huyện Diễn Châu cho biết, đáng lo ngại là trên địa bàn còn có một số điểm sạt lở ở các xã vùng núi như Diễn Phú, Diễn Lộc và Diễn Lợi. “Nguy hiểm nhất là ở xã Diễn Lợi đã xuất hiện hố sâu từ năm 2018, đe dọa xảy ra sụt lún rất cao. Nếu mưa bão gây sụt đất, nguy cơ có thể “nuốt trọn” 3/4 ngọn đồi, hơn 100 hộ dân sống ngay dưới chân núi của một số xóm xã Diễn Phú, Diễn Lợi… sẽ bị ảnh hưởng”.

Hiện nay, huyện đang giao các xã thường xuyên theo dõi, có phương án di dời, sơ tán nếu nguy cơ xảy ra sạt lở, sụt lún. “Về lâu dài, huyện đã xin chủ trương của tỉnh để quy hoạch vùng tái định cư, di dời hơn 100 hộ dân của xã Diễn Phú đến nơi ở mới”, ông Lê Thế Hiếu cho hay.

Theo Chi cục Thủy lợi tỉnh Nghệ An, để xử lý dứt điểm các điểm sạt lở, đảm bảo an toàn cho người dân và cơ sở hạ tầng bị ảnh hưởng bằng các giải pháp công trình và phi công trình chống sạt lở, cũng như nhu cầu cấp thiết giải quyết nơi ở an toàn trước thiên tai của 3.839 hộ dân với khoảng 12 nghìn nhân khẩu, Nghệ An cần một nguồn vốn khá lớn. Vừa qua, Chi cục Thủy lợi tỉnh Nghệ An đã kiến nghị Sở NN&PTNT tỉnh Nghệ An đề xuất, trình cấp trên các giải pháp công trình và phi công trình. Trước mắt, có thể sử dụng các nguồn xã hội hóa để xử lý các điểm sạt lở nhỏ. Nếu sạt lở lớn, có thể di dời dân theo hình thức xen ghép hoặc di dời hẳn đến nơi ở mới.

Sau rà soát, hiện trên địa bàn Nghệ An cần di dời theo hình thức ở tập trung 512 hộ với 2.506 nhân khẩu; xen ghép 94 hộ với 375 nhân khẩu và tại chỗ 2.233 hộ với 8.504 nhân khẩu. Ước tính nguồn kinh phí khoảng gần 1.200 tỷ đồng.

Theo thống kê của Văn phòng thường trực Ban Chỉ huy phòng, chống thiên tai - tìm kiếm cứu nạn và Phòng thủ dân sự tỉnh Nghệ An, trước đây, địa phương này có 34 vị trí xảy ra sạt lở đất, ảnh hưởng đến 614 hộ với 3.048 nhân khẩu. Qua các đợt thiên tai từ năm 2020 đến nay, tỉnh Nghệ An có thêm 169 vị trí, khu vực đã xảy ra hoặc có nguy cơ xảy ra sụt lún, sạt lở đất núi, bờ sông.