"Rối loạn phân ly" là gì khiến 18 học sinh ở Cao Bằng ngất, co cứng chân tay?

Ngày 29/11, Sở Y tế tỉnh Cao Bằng xác nhận 18 trẻ (2 nam, 16 nữ) thuộc trường Nà Rại, thuộc Trường Tiểu học Cốc Pàng, xã Cốc Pàng, huyện Bảo Lâm, tỉnh Cao Bằng đã đã gặp các triệu chứng khóc thét, co cứng chân tay, ngất, sợ hãi, kích động đánh người, hỏi không trả lời.

Thời gian các em xuất hiện triệu chứng khoảng 3-5 phút, sau đó tăng dần lên 10-30 phút, các em ngủ lịm khoảng 10 - 20 phút thì tỉnh lại và tiếp xúc bình thường.

Qua kiểm tra, đánh giá các vấn đề về tâm lý cũng như sức khỏe của các em, thu thập thông tin từ các thầy, cô giáo tại Điểm trường Nà Rại và phụ huynh, học sinh chỉ có các biểu hiện bất thường khi ở nơi đông người, không xuất hiện lúc ở một mình.

Chủ yếu xuất hiện các cơn bất thường tại trường học. Các cơn bất thường có tính chất lây lan, càng tập trung nhiều người chú ý, chăm sóc lại càng có nhiều em xuất hiện triệu chứng.

Khám tâm thần sau cơn, các trẻ biểu hiện lo lắng, sợ hãi, không trả lời khi được hỏi. Sau khi được điều trị tại chỗ bằng một số biện pháp tâm lý cơ bản, hầu hết các em hồi phục hoàn toàn, có thể trở về lớp học bình thường.

Qua đó, ngành chức năng bước đầu đánh giá, các em học sinh có biểu hiện bất thường đã mắc chứng rối loạn phân ly tập thể.

Đây không phải lần đầu tiên xảy ra việc rối loạn tâm thần phân ly tập thể. 

Năm 2017, tại Bắc Kạn, 9 học sinh tiểu học điểm trường Nà Bản (xã Xuân Lạc, huyện Chợ Đồn) có các biểu hiện bất thường về sức khỏe và hành vi, như bỗng dưng ngất một vài phút rồi tỉnh; có trẻ đang ngồi bỗng dưng rùng mình, sau đó nhảy nhót, nói năng linh tinh, chạy thẳng ra ngoài lớp khi đang học…

Cùng năm 2017, 5 nữ sinh tại điểm trường Ea Lang của Trường Tiểu học Cư Pui 2, xã Cư Pui, huyện Krông Bông, tỉnh Đắk Lắk cũng có triệu chứng mặt đỏ, môi tím, nói nhảm, thỉnh thoảng lại la hét, không làm chủ được bản thân.

Còn trên thế giới cũng đã nhiều lần ghi nhận hiện tượng này. Năm 1892, bàn tay phải của một nữ sinh 10 tuổi tại Gross-tinz bị rung lắc, sau đó cả người nữ sinh này bị co giật, sau đó lây sang 19 học sinh khác.

Cùng trong năm đó, một hiện tượng tương tự xảy ra với 20 học sinh tại Basel, Thụy Sĩ. 12 năm sau, cũng tại trường học này tại Basel đã xảy ra một hiện tượng tương tự, lần này với 27 học sinh. Chuyện kể về lần rung tay, co giật tập thể trước đó được cho là đóng vai trò đáng kể.

Rối loạn phân ly tập thể là gì?

Bác sĩ Nguyễn Mai Hương, Phó trưởng khoa Tâm thần, bệnh viện Nhi Trung ương chia sẻ, rối loạn phân ly là một nhóm các bệnh lý tâm thần thường gặp với tỷ lệ 0,3 – 0,5% dân số.

Theo Phân loại bệnh của Tổ chức Y tế thế giới (ICD 10), rối loạn phân ly là hiện tượng mất một phần hoặc hoàn toàn sự hợp nhất giữ trí nhớ quá khứ, ý thức, đặc tính cá nhân với những cảm giác trực tiếp và sự kiểm soát vận động. Đặc trưng của phân ly là những triệu chứng gợi ý bệnh lý của một cơ quan, bộ phận nào đó trong cơ thể nhưng người ta không tìm thấy được nguyên nhân bằng các phương pháp thăm khám lâm sàng và xét nghiệm. 

"Rối loạn này gặp nhiều hơn ở trẻ em gái và phụ nữ trẻ. Bệnh thường xuất hiện sau những sang chấn tâm lý, các vấn đề khó khăn trong học tập, công việc, mối quan hệ mà người bệnh không thể giải quyết được. Những sang chấn này thường gây những cảm xúc mạnh như lo sợ cao độ, tức giận quá mức, thất vọng nặng nề…", bác sĩ Hương nhận định. 

Theo bác sĩ Mai Hương, rối loạn phân ly tập thể là khi xảy ra đồng loạt các trường hợp rối loạn phân ly trong một nhóm hoặc một tập thể như trường học, đám đông. Khi một người trong nhóm có biểu hiện của rối loạn phân ly, những người còn lại có xu hướng "bị lan truyền".

Sự lan truyền triệu chứng xảy ra trong nhóm người có mối quan hệ nào đó về môi trường hoặc sang chấn, tạo ra hàng loạt ca bệnh. Do có nhiều người cùng xuất hiện những biểu hiện bất thường nên bệnh lý này thường gây ra những lo lắng, hoang mang, thậm chí hiểu nhầm trong dư luận và xã hội.

Các rối loạn phân ly thường gặp

Theo bác sĩ Hương, các triệu chứng của rối loạn phân ly rất đa dạng, xuất hiện và kết thúc đều đột ngột thành từng cơn. Rối loạn phân ly có khuynh hướng thuyên giảm sau vài tuần, vài tháng, nhưng có thể tái phát trong trường hợp vẫn còn các sự kiện gây sang chấn.

Các triệu chứng rối loạn phân ly thường gặp, bao gồm:

- Rối loạn vận động: các động tác lắc đầu, gật đầu, co giật, múa vờn, run, tê liệt, vận động tay chân thiếu mục đích, rối loạn phát âm (không nói, khó nói, nói lắp, nói linh tinh không phù hợp)…

- Rối loạn cảm giác: tăng hoặc giảm cảm giác đau quá mức (bệnh nhân thường kêu đau bụng, đau đầu, đau mỏi chân tay… nhưng không tìm được nguyên nhân gây đau)

- Cơn kích động cảm xúc: cười, khóc, gào hét, cảm xúc hỗn độn, nói năng lộn xộn, sợ hãi vô cớ…

- Sững sờ, ngất: bệnh nhận nằm hoặc ngồi bất động trong thời gian dài, không nói và không hoạt động, không có đáp ứng với các kích thích bên ngoài, có thể nhắm hoặc mở mắt, tuy nhiên không bị mất ý thức hoàn toàn

- Các rối loạn lên đồng và bị xâm nhập: bệnh nhân cư xử, nói năng như thể một người khác, hoặc như bị một lực lượng siêu nhiên nào đó điều khiển.

Trong trường hợp phân ly tập thể, các triệu chứng thường gặp là ngất, rối loạn vận động, co giật, cơn kích động cảm xúc.

Làm gì khi trẻ bị rối loạn phân ly

Bác sĩ Mai Hương cho biết, nguyên nhân gây rối loạn phân ly vẫn chưa được xác định rõ. Vì vậy bệnh lý này còn được gọi là bệnh lý chức năng.

Các biểu hiện của bệnh thường phát sinh trong khoảng thời gian ngắn sau các sự kiện gây sang chấn, những vấn đề không giải quyết được gây căng thẳng. Đôi khi, các sang chấn nhỏ nhưng xảy ra thường xuyên cũng có thể là yếu tố thuận lợi cho phân ly, ví dụ như áp lực học tập, mối quan hệ bạn bè không tốt…

Trong những trường hợp như vây, rối loạn phân ly xuất hiện như một cơ chế tự phòng vệ để bảo vệ cho những cá nhân, nhằm giảm bớt những cảm xúc tiêu cực như lo âu, bất lực, đồng thời tạo ra những lợi ích thứ phát như được quan tâm, được chăm sóc

Một số yếu tố thuận lợi phát sinh rối loạn phân ly bao gồm:

- Nhân cách: nhân cách yếu, thiếu kiềm chế, thiếu tự chủ, tính dễ xúc động, thích được chú ý, nhân cách "nghệ sỹ".

- Môi trường: sự giáo dục không thích hợp, gia đình quá bao bọc hoặc quá khắt khe, môi trường không bền vững, thay đổi liên tục.

- Cơ thể: suy dinh dưỡng, nhiễm trùng, trong giai đoạn dậy thì…

Cách phòng ngừa rối loạn phân ly ở trẻ

- Rèn luyện tính cách trẻ em ngay từ khi còn nhỏ, hướng dẫn trẻ biết thương yêu, chia sẻ, đương đầu với khó khăn.

- Gia đình, nhà trường và xã hội tăng cường giáo dục, quản lý con em mình, bồi dưỡng nhân cách, lối sống tốt đẹp, lành mạnh, tính đoàn kết, thân ái, tính tập thể, biết khắc phục khó khăn tránh các stress tâm lí trong sinh hoạt, học tập và công tác.

- Tăng cường các hoạt động ngoại khóa như: ca, múa, nhạc, đi dã ngoại, tập thể dục, chơi các môn thể thao và lao động tập thể…

- Đảm bảo chế độ dinh dưỡng đầy đủ và nghỉ ngơi hợp lý, giảm sức ép từ việc học tập.

- Trong một tập thể cần bố trí tỷ lệ nam, nữ hài hòa.