Tăng thu nhập từ mô hình nông nghiệp ứng phó biến đổi khí hậu

Mô hình Làng nông nghiệp ứng phó với BĐKH áp dụng cách tiếp cận lấy người nông dân làm trung tâm và thúc đẩy cộng đồng một cách tổng thể, bao gồm: Nâng cao nhận thức và năng lực ứng phó với BĐKH của cộng đồng, tăng cường vai trò của nông dân trong lập kế hoạch và quy hoạch sản xuất nông nghiệp, tiếp cận thị trường nông sản thân thiện với môi trường và đảm bảo các cơ hội bình đẳng cho người dân tộc thiểu số. Những người nông dân thay vì chỉ “trông mưa, trông nắng” như trước, nay đã có một cơ chế để được trang bị đủ kỹ năng và tạo động lực để tham gia vào cả việc “trông” giống, đất, kỹ thuật canh tác, “trông” thể chế, chính sách, và “trông” thị trường, đầu ra sản phẩm.

Tại tỉnh Lai Châu, các hoạt động của dự án đã từng bước tác động làm thay đổi nhận thức của bà con thông qua các hoạt động tập huấn, phổ biến kiến thức. Theo ông Mùa A Trừ - Chủ tịch Hội nông dân tỉnh Lai Châu, người dân đã có ý thức bảo vệ môi trường, giảm sử dụng thuốc trừ sâu, thuốc bảo vệ thực vật; biết ủ phân hữu cơ từ phụ phẩm nông nghiệp và đốt rơm rạ tại đồng ruộng gây ô nhiễm môi trường. Dự án cũng phổ biến các tiêu chí sản xuất chè theo tiêu chuẩn châu Âu, hỗ trợ người dân đưa các sản phẩm nông nghiệp ra thị trường.

Tại xã Bản Lang, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu, một trong những kết quả đáng mừng là diện tích canh tác lúa cải tiến theo kỹ thuật SRI tại xã Bản Lang đã tăng từ 30ha lên 150ha chỉ sau 3 năm, đồng thời xây dựng thương hiệu OCOP 3 sao. Điển hình với cây lúa nếp tan đặc sản của Bản Hợp 1. Chỉ sau hơn một năm học tập để chuyển đổi sang kỹ thuật SRI, người nông dân không chỉ thu về năng suất cao, chất lượng hạt tốt mà còn làm giảm đáng kể các tác động tiêu cực tới môi trường. Kết quả khả quan này thu hút nhiều nông dân khác trong bản cùng tham gia, nâng tổng diện tích lúa nếp tan áp dụng phương pháp mới từ từ 5ha đầu tiên lên 30ha. Số lượng thành viên Nhóm nông dân ứng phó BĐKH lên 38 hộ gia đình từ năm 2021. Nhóm cũng thành công ký kết hợp tác cùng Công ty TNHH MTV Giống Vật tư Nông nghiệp Tây Bắc để thúc đẩy sản phẩm tiếp cận thị trường.

Theo ông Vàng Văn Chẻo - Trưởng nhóm Nông dân ứng phó BĐKH tại bản Hợp 1 (xã Bản Lang, huyện Phong Thổ, tỉnh Lai Châu), mấy năm trước, một sào (1.000m2) phải dùng đến 5 cân giống mà thu hoạch về không được nhiều, tốn công cấy. Giờ cấy theo phương pháp mới chỉ mất 3 cân giống là được một sào, tiết kiệm thời gian, công sức. “Ba năm nay cấy theo phương pháp SRI này là tôi chỉ cần 10 người cấy trong một buổi, thay vì phải 30 người như trước đây. Mình cấy thưa thì làm cỏ cũng dễ, cây lúa cũng đẹp, bông to, hạt to và năng suất hơn. Nói chung là từ khi tham gia mô hình, bà con được nhiều cái lợi. Ruộng lúa phát triển, bà con cũng đủ ăn, hằng năm không phải đói nữa, lại lợi cho cả bản vì không ô nhiễm môi trường” - ông Vàng Văn Chẻo phấn khởi nói.

Theo ông Trần Tiến Dũng - Phó Bí thư Tỉnh ủy, Chủ tịch UBND tỉnh Lai Châu, các hoạt động của dự án rất phù hợp với định hướng ứng phó BĐKH trong nông nghiệp của tỉnh, cụ thể là Đề án phát triển sản xuất nông nghiệp, với các chính sách khuyến khích doanh nghiệp đầu tư vào lĩnh vực nông nghiệp, thúc đẩy doanh nghiệp liên kết với người nông dân cũng như phát triển nông nghiệp hàng hóa tập trung.

Chia sẻ về kết quả Dự án tại Sơn La, ông Cầm Văn Minh - Phó Chủ tịch Hội Nông dân tỉnh Sơn La cho biết: Người dân đã tham gia vào xây dựng kế hoạch phát triển kinh tế xã hội của địa phương thông qua việc đề xuất những phương án sản xuất thích ứng với điều kiện bản địa. Cụ thể là chuyển đổi diện tích cây nông nghiệp ngắn ngày không hiệu quả trên đất dốc sang trồng cây ăn quả theo mô hình nông lâm kết hợp; đề xuất lồng ghép vấn đề định hướng sản xuất cây ăn quả theo tiêu chuẩn VietGap vào kế hoạch của bản, xã. Các hoạt động của dự án cũng từng bước tác động làm thay đổi nhận thức của người dân về ý thức bảo vệ môi trường trong sản xuất, chăn nuôi và nắm được các kiến thức về trồng cây ăn quả theo mô hình nông lâm kết hợp; nuôi bò thịt và bò đực giống; ủ thức ăn cho gia súc; ủ phân từ phân thải chăn nuôi và phế phẩm nông nghiệp. Dự án cũng phổ biến được kỹ thuật canh tác lúa cải tiến SRI, hỗ trợ người dân tiếp thị, đưa các sản phẩm nghiệp ra thị trường.

Theo Panature, thông qua dự án, nhận thức về vấn đề BĐKH của cộng đồng tăng so với trước dự án. Thu nhập của người dân tăng cao. Trước dự án, thu nhập bình quân đầu người là 16,5 triệu/người/năm, sau dự án là 21 triệu/người/năm. Lượng phân bón hóa học và thuốc bảo vệ thực vật giảm 60% so với trước do áp dụng biện pháp canh tác mới.

Ông Nguyễn Đức Tố Lưu - Điều phối viên dự án - Trưởng Phòng Quản trị Tài nguyên, PanNature cho biết: Làng nông nghiệp ứng phó BĐKH là mô hình nhằm tập hợp và phát huy năng lực tập thể của cộng đồng người nông dân trước những thách thức của thời tiết khí hậu, của yêu cầu thị trường và của các chủ trương chính sách trong nông nghiệp và phát triển nông thôn. Sự hợp lực của người nông dân cùng với cách tiếp cận linh hoạt, tổng hợp làm nên sức mạnh của mô hình này. Dù dự án đã kết thúc, nhưng những kết quả khả quan cho thấy mô hình này hoàn toàn có khả năng nhân rộng và lan tỏa tới nhiều địa phương và nhiều lĩnh vực hơn nữa.