Không gian nhà cổ Việt – Vinahouse Space (Quảng Nam): Gìn giữ nét đẹp văn hóa là trách nhiệm với toàn xã hội

Tái hiện không gian nhà Việt cổ

Vinahouse Space nằm bên quốc lộ 1A, tuyến đường nối liền hai di sản văn hóa thế giới Mỹ Sơn – Hội An, cách Tam Kỳ (Quảng Nam) 45km về phía Bắc và cách Đà Nẵng 25km về phía Nam. Được chính thức khánh thành và đưa vào hoạt động ngày 13/6/2013, không gian nhà Việt được xây dựng với quần thể 18 nếp nhà cổ xưa độc đáo nhất của người Việt và 15 công trình kiến trúc được phục dựng trở lại trong diện tích 11.000m2. Khu du lịch nhà cổ Việt Nam được chia thành 3 không gian khác nhau gồm: không gian Bảo tàng, không gian Làng nghề truyền thống và Không gian Văn hóa ẩm thực. Mỗi không gian là một màu sắc riêng, mang đến sự êm đềm và thơ mộng cho du khách, gợi nhớ về những nếp  nhà Việt xưa cũ.

Vinahouse Space được xem như một bảo tàng kiến trúc nhà cổ lớn nhất Việt Nam. Khi đến đây, du khách có cơ hội được tiếp cận các không gian nhà cổ của các vùng miền, dân tộc như: Nhà cổ Quảng Nam ngũ gian nhị hạ; Phủ đường của Ngài Tôn Thất Đạm được xây dựng theo lối kiến trúc Cung đình Huế; nhà bánh ú Quảng Trị; nhà rường một gian, hai chái hiên Quảng Bình; nhà lá mái Bình Định; nhà tứ giác, lục giác Nam bộ; nhà một gian, hai chái Bắc bộ…

Mỗi không gian là một màu sắc riêng mang đến nhiều cung bậc, cảm xúc cho người tham quan. Tại đây du khách sẽ có dịp ghé thăm ngôi nhà tam gian tứ hạ với niên đại 200 năm tuổi có số cột nhiều nhất (108 cây cột), được xem là kiến trúc nhà ở cổ truyền lớn nhất ở Quảng Nam. Hay ngôi nhà tranh tre 1 gian 2 chái, một trong 3 nếp nhà còn lại ở Quảng Nam, vừa được phục chế, niên đại 102 năm tuổi với các nông cụ truyền thống của cư dân ngàn năm lúa nước miền Trung như: thúng, bồ, cối xay, cối giã, gường tre, được sắp xếp theo bố cục hợp lý, thể hiện ý đồ nghệ thuật kiến trúc cổ. Ngoài những ngôi nhà rường bằng gỗ còn có các ngôi nhà tranh tre được tạo nên từ những vật liệu dễ tìm như: tre, cỏ tranh và đất sét. Những ngôi nhà đến từ nhiều vùng miền khác nhau mang những nét độc đáo, khác biệt không chỉ về kiến trúc mà còn thể hiện nét văn hóa của vùng đất, của con người mà ngôi nhà đó đại diện.

Lưu giữ nét đẹp văn hóa cho thế hệ sau

Không chỉ dừng lại ở việc tạo nên những không gian nhà Việt đậm nét cổ xưa, mà mỗi không gian còn là nơi chứa đựng và lưu giữ những tinh hoa của các ngành nghề truyền thống, mang đậm nét văn hóa của con người Việt Nam. Với không gian trưng bày kết hợp này, mỗi du khách khi tham quan tại các nhà truyền thống đều có thể tự mình tìm hiểu và tận mắt trải nghiệm những ngành nghề tiêu biểu, đặc sắc của người Việt cổ xưa và nay. Đây cũng là cách mà Vinahouse Space góp phần bảo tồn và phát huy những giá trị vốn có của các ngành nghề truyền thống, tái hiện lại cho người đời biết đến những nét đẹp, nét tinh hoa, văn hóa trong mỗi ngành nghề.

Vinahouse Space đang bảo tồn hai làng nghề truyền thống đó là nghề mộc và nghề tráng Mỳ Quảng. Trong một góc không gian, du khách sẽ tận mắt chứng kiến các nghệ nhân Làng nghề mộc Văn Hà (xã Tam Thành, huyện Phú Ninh) và Kim Bồng (Cẩm Kim, Hội An) say sưa chạm khắc tạo ra những sản phẩm mỹ nghệ tinh xảo. Không chỉ được ngắm nhìn quá trình sáng tạo của các nghệ nhân, du khách được trực tiếp tham gia vào các công đoạn chạm khắc gỗ dưới sự hướng dẫn của họ.

Và nơi hấp dẫn nhiều du khách trong và ngoài nước hơn cả là khu vực làm Mỳ Quảng. Đến với nơi này, dưới sự hướng dẫn của các nghệ nhân địa phương khách tham quan sẽ có cơ hội trải nghiệm thực tế khi tự tay làm Mỳ Quảng trước khi được thưởng thức tại nhà hàng. Lấy ý tưởng từ nhà sinh hoạt cộng đồng của đồng bào dân tộc Cơ Tu, Tây Giang, Quảng Nam, nhà Gươl đã được phục dựng bên trong không gian nhà cổ Việt. Ngoài chức năng là nhà hàng phục vụ thực khách, nhà Gươl còn là nơi trưng bày bộ sưu tập các vật dụng để làm nên một tô mì Quảng như các loại tô dùng để ăn mì ngày xưa. Các tô này có tên gọi là tô Chiết Yêu có từ thời nhà Minh, nhà Thanh, cối xay bằng đá Sa thạch (Đại Lộc, Mỹ Sơn), nồi tráng mì bằng đồng Phước Kiều. Cạnh đó là bộ thớt, dao do thợ rèn 76 nổi tiếng ở Hội An làm ra, mâm đựng mì làm từ gỗ Mít đỏ và một số dụng cụ khác như cây vớt mì, vá lường, vá tráng.  

Vinahouse Space cũng chính là nơi vinh danh các nghệ nhân làm Mỳ Quảng đầu tiên. Tại đây, có không gian riêng để bảo tồn những vật dụng ngày xưa của cha ông như: Cối đá có nguồn gốc tại Thánh địa Mỹ Sơn, nồi tráng mì bằng đồng của Làng nghề đúc đồng Phước Kiều nổi tiếng hay những chiếc bát con gà độc đáo…

Cùng với bảo tàng kiến trúc nhà cổ, bảo tàng nghệ thuật điêu khắc gỗ cũng là điểm không thể bỏ qua trong quá trình tham quan nơi này. Hàng nghìn hiện vật cổ như những minh chứng sống cho bàn tay tài hoa, khéo léo của nghệ nhân xưa. Du khách có thể chiêm ngưỡng những bức phù điêu độc đáo miêu tả đời sống của một gia đình nông thôn Việt Nam như bức phù điêu người cha đang tát nước, người mẹ cấy lúa… Đặc biệt, những bức phù điêu này được sáng tạo từ những viên gạch cổ – vật liệu xây dựng được tạo ra theo cách thủ công từ đất sét mà cha ông ta đã từng dùng để làm nhà.

Ở khía cạnh văn hóa nói chung và nghệ thuật điêu khắc gỗ nói riêng, không có gì khó để chúng ta thấy rằng mỗi cổ vật nơi đây đều mang nét đặc trưng rất riêng của mỗi vùng, miền. Chẳng hạn với 4 thanh kèo rất đặc biệt không chỉ vì đây là những thanh kèo duy nhất còn sót lại mà còn bởi hình tượng rồng được chạm khắc rất đẹp mắt được sưu tầm từ Quảng Ngãi. Hay bộ kèo vỏ Cua duy nhất còn sót lại trong hơn 500 ngôi nhà cổ tại Quảng Nam, các bộ vì kèo của Làng mộc, điêu khắc gỗ Văn Hà, Quảng Nam, bộ sưu tập đá kê cột và các mẫu rương xe Quảng Nam… Đặc biệt, với con đường “Kết nối những tinh hoa” cũng là nơi trưng bày của các Làng mộc nổi tiếng khắp 3 miền như: Ý Yên (Nam Định), Phú Xuyên (Hà Tây), Mỹ Xuyên (Huế), Kim Bồng – Văn Hà (Quảng Nam)…

Cách trưng bày kết hợp các ngành nghề truyền thống trong không gian nhà cổ là nét độc đáo tạo nên sự khác biệt và trở thành điểm nhấn cho Vinahouse Space. Đồng thời cũng là minh chứng về lịch sử sáng tạo và lao động nghệ thuật của người Việt Nam. Đây cũng là hoạt động ý nghĩa cũng là  trách nhiệm lưu giữ nét văn hóa thuần Việt cho thế hệ mai sau, góp phần tái hiện lại nền kiến trúc cổ gắn liền với môi trường thiên nhiên và hoàn cảnh kinh tế - xã hội từng thời kỳ. Qua đó, giữ gìn, bảo tồn những giá trị văn hóa truyền thống tinh túy, độc đáo lâu đời của người Việt.